Ocenianie kształtujące jest jednym najlepszych strategii nauczania. Bardzo się cieszę, że władze oświatowe zauważyły to i promują je w priorytetach na następny rok szkolny. W Polsce ocenianie kształtujące jest wprowadzane od ponad 20 lat. Dużo nauczycieli interesuje się nim i próbuje je stosować. Próba jest tu słowem kluczowym. Trzeba próbować, aby sprawdzić, czy warto.

Dla mnie droga do OK poprzez stosowanie świadome technik jest najbardziej efektywna. Dlatego polecam wypróbowanie kilku propozycji i obserwacje, czy techniki „działają”.

 

W tym wpisie pierwszych 10 technik, a w drugiej części 10 następnych.

O ocenianiu kształtującym można mówić w kontekście jego pięciu strategii.

1. Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu.
2. Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą.
3. Udzielanie uczniom takiej informacji zwrotnej, która przyczyni się do ich widocznych postępów.
4. Umożliwianie uczniom, by korzystali wzajemnie ze swojej wiedzy i umiejętności.
5. Wspomaganie uczniów, by stali się autorami procesu swojego uczenia się.

Przy stosowaniu wymienionych technik warto się zastanowić, jaka strategię dana technika wspiera. Pomaga, a nie realizuje, gdyż jest wiele innych sposobów, które można zastosować w danej strategii. Istotne jest, aby wiedzieć, po co się dana technikę stosuje, czyli używać jej ze świadomym celem.

1. Wyjściówki

Karteczki na koniec lekcji dla uczniów z poleceniem odpowiedzi na pytanie zadane przez nauczyciela. Pytanie może dotyczyć tego, co w lekcji było ważne, ale też co sprawiało trudność lub co było zaskoczeniem.

Można je stosować w różnych celach. Jednym z nich jest sprawdzenie, na ile temat został przez uczniów opanowany.

Pozyskanie tej informacji pozwala nauczycielowi zaplanować, od czego zacząć następną lekcję lub temat.

Wyjściówki służą również pogłębieniu procesu uczenia się poprzez formułowanie przez uczniów refleksji.

Strategia: I, II i V

2. Samoocena – światłami

Technika polegająca na określeniu przy pomocy świateł drogowych poziomu zrozumienia przez uczniów materiału:

• Zielony kolor – wszystko rozumiem
• Żółty kolor – mam pewne wątpliwości
• Czerwony kolor – nie rozumiem

Dzięki tej technice nauczyciel może szybko dowiedzieć się, gdzie są uczniowie w procesie uczenia się i dostosować do tego dalsze nauczanie (II strategia). Samoocena pogłębia uczenie się i uczy odpowiedzialności (V strategia).

Można też polecić uczniom z kolorem zielonym o wytłumaczenie uczniom „żółtym” ich wątpliwości, a uczniów z kolorem czerwonym zaprosić do ponownego nauczania.

3. Samoocena od 0 do 5

Uczniowie oceniają opanowanie przez siebie materiału w skali od 0 do 5 i jednocześnie określają, czego muszą się nauczyć, aby przejść na następny poziom. Pomaga to uczniom określić, czego mają się nauczyć, aby móc iść dalej, co uczy ich odpowiedzialności za własną naukę (V strategia)

4. Zadanie na dobry początek

Zadania wstępne na początku lekcji, które nawiązuje do poprzednich treści, albo wyprzedza materiał. Jeśli zadanie dotyczy przeszłości, to jest powtórzeniem i utrwaleniem tego co było. Pokazuje uczniom i nauczycielowi, czy materiał został przez uczniów opanowany. Jeśli dotyczy przyszłości, to daje uczniom możliwość przewidywania, sięgnięcia do tego, co już na nowy temat wiedzą. Pod koniec lekcji można wtedy zadanie powtórzyć i pokazać uczniom, że w trakcie lekcji dużo się nauczyli.

Strategia I i II.

5. Ocena kształtująca ustna

Trudno jest gromadzić dane z oceny ustnej. Nauczyciel może prowadzić notatnik i przekazując uczniowi ustną informację zwrotna, może zapisywać w notatniku – dwa pozytywy i jedno życzenie dotyczące pracy ucznia.

Taki notatnik może być pomocny przy monitorowaniu postępów ucznia i przy ustalaniu oceny końcowej.

Notatnik może prowadzić sam uczeń i zapisywać informacje uzyskane od nauczyciela.

Strategia III.

6. Szukanie błędu

Nauczyciel przestawia uczniom test złożony z pytań i odpowiedzi wielokrotnego wyboru. Zadaniem uczniów jest wskazanie odpowiedzi i wyjaśnienie dlaczego niektóre z nich nie są prawidłowe.

Pomaga to uczniom myśleć krytycznie o treści i procesach, które składają się na poprawną odpowiedź oraz pomaga im odkryć błędne przekonania i typowe błędy, których należy unikać.

Strategia II i IV.

7. Po teście

Uczniowie wykonują test i indywidualnie sprawdzają odpowiedzi, następnie w parach wyjaśniają sobie wzajemnie gdzie i dlaczego popełnili błąd.

Ten sposób pomaga uczniom zweryfikować natychmiast odpowiedzi i otrzymać wskazówki dotyczące swoich błędnych przekonań, to pomaga im poczuć się odpowiedzialnymi za swoją naukę i kontrolować ją.

Strategia III, IV i V

8. Korzystanie z informacji zwrotnej.

Uczniowie nie tak chętnie korzystają z przygotowanej dla nich przez nauczyciela informacji zwrotnej. Zaradzić temu można przeznaczając czas podczas lekcji na zapoznanie się z komentarzem do pracy. Można polecić uczniom przeczytanie komentarza, a następnie przedyskutowanie go w parach – co zrobiłem dobrze, a co mogę poprawić i jak.

Do komentarza nauczyciel może dołączyć zestaw linków pomocnych do poprawy. Uczniowie w parach mogą zdecydować z których z nich skorzystają.

Strategia: III, IV i V.

9. Test wstępny

Ma on na celu stwierdzenie, czy uczniowie są przygotowani do planowanego sprawdzianu podsumowującego.

Dzięki niemu uczniowie zdają sobie sprawę z tego, co powinni jeszcze zrobić, aby dobrze przygotować się do sprawdzianu, a nauczyciel może to wziąć pod uwagę przy powtórzeniu do sprawdzianu.

Strategia III i V.

W drugiej części 10 następnych technik.