Nauczyciele, którzy chcą jak najszybciej przerobić materiał, aby omówić wszystko, powinni to przemyśleć i nieco zwolnić tempo, aby uczniowie mogli lepiej przyswoić najważniejsze treści.

Moja wychowawczyni  z czasów, gdy byłam uczennicą Grażyna Giedroyć powiedziała mi kiedyś historię, która zdarzyła się w klasie, którą kiedyś prowadziła. Nowy nauczyciel geografii przeszedł do niej w listopadzie i powiedział, że już przerobił program i zapytał, co ma dalej robić. Grażyna odpowiedziała spokojnie: „Dobrze, to zacznij teraz od początku”.

Czasami nauczyciele planują szybko przedstawić materiał, a następnie, jeśli wystarczy czasu, powtórzyć wszystko jeszcze raz. Powtórki to jeden z najlepszych sposobów na utrwalenie materiału. Ale szybkie przechodzenie przez program nauczania, już nie. Szybkie przerabianie programu zazwyczaj oznacza, że uczniowie niczego dogłębnie nie zapamiętują.

Lepiej zdecydować się na wykorzystanie potencjału powolnego tempa.

Neuronauka pokazuje, że spowolnienie tempa jest często najskuteczniejszą drogą do głębokiej, trwałej nauki. Współczesne badania nad mózgiem potwierdzają tezę, że  utrwalanie dzięki wysiłkowi i powiazaniu z wcześniejszą wiedzą mają większe szanse na zapamiętywanie.

Badania potwierdzają również, że kiedy zwalniamy tempo nauczania i pozwalamy uczniom na świadome przetwarzanie, tworzymy silniejsze i trwalsze połączenia neuronowe.

Nauka nie powinna polegać na trzymaniu się kalendarza, powinna polegać na nadążaniu za uczniami. Warto stawiać i punkty kontrolne, aby kierunek był widoczny, i aby moc sprawdzić, czy tempo jest odpowiednie.

Cztery pomysły – jak pracować nad tempem nauczania.

1. Koncentrować się na jednym przekazie.

Wyznaczyć sobie jeden wniosek, do którego się podczas lekcji zmierza.

To redukuje ilość przekazywanych informacji, zmniejsza obciążenie poznawcze uczniów i zwiększa jasność przekazu. Mniej znaczy więcej.

Mniej danych wejściowych oznacza większą zdolność do głębokiego myślenia.

Nauczyciel może na początku lekcji zanotować jedno zdanie, jako myśl przewodnią, wracać do niej w czasie lekcji i również podsumować przy jej pomocy lekcję. Kilka dni później można wrócić do tego samego zdania i poprosić uczniów o powiązać je z tym, o czym się aktualnie uczą.

2. Kontestacja i zaprzeczenie

Jest to propozycja typu:

• Co by było gdyby było inaczej?
• Jak wyglądałby temat bez tego?
• Czy na pewno jest to prawda, co o tym świadczy?

Może to być np.:

• Celowe złamanie zasady – Co się stanie, jeśli źle wstawimy przecinek lub zmienimy formę czasownika?
• Czy inna interpretacja wiersza jest możliwa?
• Czy zmieni się wynik działania, gdy zmienimy kolejność wykonywania działań?
• Czy moglibyśmy dojść do wyniku inaczej?
• Jaki jest typowy błąd, który ktoś może tu popełnić?
• Jak ta idea mogłaby zostać źle zrozumiana?
• Co można zrobić, aby popsuć wynik?

Szczególnie podoba mi się ta ostatnia propozycja, bo zwraca uwagę na możliwe do popełnienia błędy.

Taka praktyka zwiększa elastyczność poznawczą – zdolność mózgu do zmiany perspektywy.

3. Modelowanie, para, indywidualnie

Najpierw nauczyciel modeluje wykorzystanie umiejętności, potem powtarzają uczniowie działanie w parach, a na koniec każdy uczeń samodzielnie. Na przykład nauczyciel analizuje fragment tekstu, który popiera pewną tezę, następnie uczniowie analizują inny fragment, a na końcu każdy uczeń zajmuje się jeszcze innym fragmentem.

To stopniowe ćwiczenie prowadzone przez lekcję lub jej część, daje uczniom dodatkowy czas na skupienie się i przećwiczenie umiejętności.

Ten cykl można określić jako: modelowanie, ćwiczenie i refleksja, skutkuje nabraniu przez uczniów pewności w działaniu.

4. Powtórzenie

Nauczyciel wybiera jedną sprawę, która sprawiała uczniom trudność w ciągu nauki w tygodniu. Może to być ortografia, pomyłka w rozumieniu pojęcia, typowy błąd rachunkowy lub zła interpunkcja itp. Zamiast poprawiać każdy błąd, nauczyciel skupia się na analizie błędu na podstawie przykładów i określeniu prawidłowej zasady i wskazówek – jak błędu unikać.

Takie postepowanie poprawia zrozumienie i zapewnia unikanie błędów w przyszłości.

Zwolnienie tempa nie polega na robieniu mniej. Chodzi o robienie właściwych rzeczy lepiej. Zwolnienie daje uczniom więcej czasu na refleksję, powtórzenie i zauważenie, że się uczą. Czyli uczniowie uczą się głębiej i mają silniejsze poczucie kompetencji i w konsekwencji biorą odpowiedzialność za swój proces uczenia się.

Trzeba wspomnieć o jeszcze jednej korzyści ze zwolnienia – nauczyciel nie zostawia uczniów w tyle. Jeśli tempo lekcji jest szybkie, to zawsze część uczniów nie nadąża, a w konsekwencji zostaje w tyle na stale.

Inspiracja artykułem Cathleen Beachboard