W ocenianiu stopniami wiele zależy od nauczyciela, jeden może ustalić ocenę dobrą za jakąś pracę, a inny tej samej pracy dać stopień niedostateczny.

Co zrobić, aby ocenianie służyło procesowi uczenia się? W tym artykule – co mówią badania na ten temat, zaczerpnięte z artykułu na portalu Edutopia.

Kilka razy uczestniczyłam we wspólnym sprawdzaniu prac uczniów, i zawsze mieliśmy różne opinię co do ustalonego stopnia. Nawet wtedy, gdy kryteria sukcesu były wcześniej jasno określone

Gdyby ocenianie stopniami było motywujące dla uczniów do nauki, to jego nieprecyzyjność moglibyśmy przeboleć. Ale tak nie jest. Chris Hulleman, profesor i badacz z Uniwersytetu Wirginii oraz ekspert w dziedzinie motywacji uczniów twierdzi, że wbrew powszechnym przekonaniom, stopnie nie prowadzą do lepszej nauki i nie motywują uczniów do osiągania lepszych wyników w nauce.

Jeśli takie są wyniki badań, to może najlepiej byłoby przestać oceniać przy pomocy stopni? Jednak potrzebujemy metody regularnego mierzenia wiedzy uczniów. Potrzebna jest ona uczniom i nauczycielom, jako wgląd w postępy w nauce. Nie chodzi zatem o całkowite porzucenie oceniania stopniami.

Bardziej precyzyjne w ocenianiu są testy wielokrotnego lub jednokrotnego wyboru, gdyż ocena ich nie zależy od osoby sprawdzającej. Jednak takie testy sprawdzają jedynie sam wynik, nie uwzględniają rozumowania, które doprowadziło do wyboru przez ucznia odpowiedzi i również nie można przy ich pomocy ocenić umiejętności posiadanych przez ucznia.

Aby pogodzić te dwie potrzeby – ocenianie postępów i odejścia od oceniania sumującego, można oceniać uczniów w czasie procesu uczenia się  – kształtująco, a co pewien czas na zakończenie tego procesu – sumująco.

Kolejność oceniania

W badaniu z 2021 roku naukowcy zaproponowali prostą modyfikację kolejności oceniania. Studenci studiów licencjackich zostali losowo przydzieleni do dwóch grup. Jedna grupa najpierw otrzymywała do swojej pracy informację zwrotną, a do następnej stopień, druga zaś odwrotnie. Pierwsza grupa przewyższyła drugą o dwie trzecie oceny w następnych pracach (ocenianych stopniami). Badacze uzasadniali wyniki tym, że wcześniejsza informacja zwrotna może pomóc uczniom poznać ich mocne i słabe strony, i umożliwić im skupienie się na aspektach wymagających poprawy. Jeśli najpierw pojawia się stopień, to proces poprawy zostaje zakłócony.

Niektórzy nauczyciele odkładają ustalenie oceny sumującej na koniec tematu lub działu, co pozwala uczniom poprawić błędy i lepiej przygotować się do sprawdzianu podsumowującego.

Częste testy

Badacze polecają przeprowadzanie częste quizów. Obszerne badania pokazują, że taka praktyka usprawnia proces uczenia się i przynosi korzyści (często określane jako efekt testowania). Badanie z 2013 roku wykazało, że częste sprawdzanie wiedzy uczniów z jednoczesnym udzielaniem im informacji zwrotnej znacząco poprawia wyniki nauczania. Sprawdzanie nie musi zabierać wiele czasu, mogą to być krótkie testy lub kartkówki, ale przeprowadzane często. Badanie z 2014 roku analizowało wpływ testów (z wyborem odpowiedzi) i wykazało, że częste sprawdzanie wiedzy uczniów połączone z przekazywaniem informacji zwrotnej znacznie poprawia umiejętność czytania i naukę materiału.

Badanie z 2014 roku wykazało, że podzielenie większych testów na mniejsze zmniejszyło stres przed egzaminem końcowym u 72% uczniów szkół średnich i gimnazjów.

Aby zmienić nastawienie uczniów do testów, można nazwać je nie testami, a ćwiczeniami. Warto od razu pokazać uczniom prawidłowe wyniki, aby mogli na bieżąco skorygować swoje błędy.

Ocena koleżeńska

Ocenianie przy pomocy informacji zwrotnej jest dla nauczycieli praco i czaso chłonne. Dlatego nie tak często je stosują, rzadziej przeprowadzają sprawdziany, gdyż nie czują się zdolni do tak częstego udzielania uczniom informacji zwrotnej.

Wyjściem jest stosowanie oceny koleżeńskiej i samooceny.

W metaanalizie z 2022 roku naukowcy przeanalizowali 175 badań dotyczących samooceny i oceny koleżeńskiej i odkryli, że proszenie uczniów o aktywny udział w procesie informacji zwrotnej i ewaluacji doprowadziło do znacząco lepszych wyników w nauce i to we wszystkich grupach wiekowych.

Jednak oceny koleżeńskiej trzeba uczniów nauczyć. Można to zrobić poprzez modelowanie – uczniowie naśladują nauczyciela, przedstawienie zasad takiej oceny, pomaganie poprzez tworzenie list kontrolnych, tabel oceniania  itp.

Tabele oceniania

Nawet przy najlepszych intencjach, ocenianie może być stronnicze. Badania pokazują na przykład, że nauczyciele nieświadomie przyznają wyższe oceny za wypracowania z poprawnym charakterem pisma , są bardziej pobłażliwi wobec chłopców, którzy przedstawiają częściowe rozwiązania zadań matematycznych , oraz utożsamiają nadwagę z lenistwem i niskim potencjałem akademickim . Badania sugerują, że ocenianie przy pomocy tabel (rubryk) i mogą być bardzo pomocne, zapewniając ustrukturyzowany sposób oceniania, ograniczając inne czynniki wpływające na ocenę.

Inspiracja artykułem Youki Terada , Stephen Merrill

https://www.edutopia.org/article/the-evidence-backed-grader

Podsumowanie
Wnioski z badań sugerują, że korzystne dla procesu nauczania i uczenia się jest:

• w czasie uczenia się stosowanie oceny kształtującej (informacji zwrotnej), a na koniec procesu stosowanie oceny sumującej (stopnie),
• częste sprawdzanie wiedzy uczniów przy pomocy testów z wyborem odpowiedzi, które są oceniane przy pomocy samooceny lub oceny koleżeńskiej,
• przygotowanie uczniów do oceny koleżeńskiej,
• stosowanie w ocenianiu tabel pomocniczych uwzględniających kryteria sukcesu.