Tym razem o specyfice używania i korzystania z Mojego zeszytu pomagającego się uczyć na lekcjach matematyki.

Prowadzenie Mojego zeszytu jest korzystne na każdym przedmiocie szkolnym, na lekcjach matematyki zeszyt ma swoją specyfikę, o której w tym artykule. Bardzo się ucieszyłam znajdując artykuł na portalu Edutopia zachęcający do prowadzenia z uczniami zeszytu matematycznego. To nie jest dokładnie pomysł na Mój zeszyt pomagający się uczyć, ale wykorzystuje część podobnych założeń.

Pewien czas temu, gdy przyglądałam się zeszytom uczniów z matematyki, to nie widziałam sensu ich prowadzenia. Były w nich luźne notatki z rozwiązywań zadań, nawet bez podania treści zadań . Takie zeszyty nie były użyteczne. To skłoniło mnie do zaproponowania nauczycielom prowadzenia OK zeszytów. W tym roku mija 10 lat od urodzin OK zeszytu, który od zeszłego roku nazywa się Mój zeszyt pomagający się uczyć i został poszerzony o dodatkowe użyteczne idee i pomysły.

Elementy Mojego zeszytu

Mój zeszyt ma stałe elementy: cele lekcji, kryteria sukcesu, refleksja uczniowska i informacja zwrotna do prac ucznia (w tym samoocena i ocena koleżeńska). Ale można do niego dodawać inne dodatkowe elementy. W zeszycie matematycznym będą to miedzy innymi: diagramy, wykresy, ilustracje graficzne, definicje pojęć matematycznych, twierdzenia, ich dowody i itd.

Osobiste notatki ucznia

Zeszyt, aby mieć status pomagającego w uczeniu się powinien być zapisem osobistych doświadczeń, pokazujący uczniowi jak przebiega jego proces uczenia się, co zadziałało, a co nie, jakie praktyki powinny być kontynuowane i na jakich ulepszeniach uczeń powinien się skupić w przyszłości.

Nawiązywanie do tego, co już uczeń wie

Zeszyt jest bardzo pomocny, przy wprowadzaniu nowego tematu, uczeń może w nim zapisać, z czym nowy temat mu się kojarzy, jakie widzi podobieństwa i różnice z tym co już zna. To pomaga w uczeniu się, gdyż nowa wiedza jakby „przyklejała się” do tego co uczeń już wie. W ten sposób można umożliwić uczniom samodzielne dochodzenie do definiowania i rozumienia nowych zagadnień matematycznych.

Takie zapisy powtórzone na koniec tematu stanowią dla ucznia dowód na to, że się uczy, co buduje jego poczucie kompetencji. A poczucie kompetencji (według teorii autodeterminacji) jest niezbędnym warunkiem dla procesu uczenia się.

Uporządkowanie

Każdy wpis w zeszycie pomaga uporządkować i wyjaśnić procesy myślowe. Uczniowie zaczynają tworzyć powiązania między pojęciami matematycznymi, widzą i stosują różne strategie. Mogą odwołać się do wcześniejszych swoich prac i ponownie przyjrzeć się podobnym zadaniom, aby udoskonalić wiedzę na temat rozwiązywania problemów.

Współpraca z innymi uczniami

Dzielenie się rozwiązaniami z innymi uczniami poprzez rozmawianie lub udostępnianie wpisów w zeszycie może być mniej onieśmielające niż wypowiadania się przed całą klasą. Dyskusje, zarówno w parach, jak i w małych grupach, mogą wprowadzać nowe pomysły i zachęcać uczniów do oceny strategii rozwiązywania problemu — własnych i innych. Dzięki wymianie zeszytami uczniowie mogą poznać inne podejścia do rozwiązań i poszerzyć swoje zasoby.

Inni uczniowie mogą komentować zeszyt koleżanki lub kolegi o przekazywać w zeszycie ocenę koleżeńską w postaci informacji zwrotnej do pracy ucznia. Jest szansa na tworzenie się więzi pomiędzy uczniami, co jest też według teorii samostanowienia niezbędnym warunkiem dla efektywnego procesu uczenia się.

Zapisywanie procesu rozumowania

Uczniowie uczą  się zapisywać swoje rozumowanie posługiwać się językiem matematycznym tak, aby inni mogli zapis zrozumieć. To jest bardzo ważna umiejętność w matematyce – przedstawianie rozumowania, a nie tylko wyniku.

Współpraca z nauczycielem

Zaglądając do zeszytu ucznia nauczyciel może czasami zauważyć nieprawidłowy tok myślenia ucznia. Może wtedy zareagować i spowodować, że błąd nie będzie przez ucznia powtarzany w przyszłości. To jest znacznie bardziej korzystne dla uczenia się niż wytykanie błędu dopiero na sprawdzianie podsumowującym.

Nauczyciel może mieć dla siebie miejsce w zeszycie ucznia – można podzielić zeszyt na dwie strony – lewa dla ucznia i prawa na uwagi nauczyciela, lub można zarezerwować margines na wpisy nauczyciela.

Zeszyt jest ucznia

Trzeba jednak pamiętać, że zeszyt jest ucznia i jemu ma przede wszystkim służyć. Nie powinno się zeszytu oceniać, za to warto, aby nauczyciel zamieszczał w nim uwagi pomocne uczniowi w uczeniu się i docenienia.

Bardzo pożądana jest samoocena uczniowska, czyli określenie: co już umiem i nad czym muszę jeszcze popracować.

Nauczyciel może na życzenie ucznia zamieszczać informacje zwrotną na przylepnej karteczce, a gdy uczeń poprawi pracę, dołożyć drugą bardziej pomyślną informację zwrotną. Nie powinno się jednak usuwać z zeszytu błędnych zapisów, gdyż one pokazują uczniowi, czego powinien unikać.

Zeszyt porządkuje pracę ucznia na lekcjach matematyki, może być też stosowany na każdym innym przedmiocie. Pomaga nauczycielowi planować i prowadzić lekcje i monitorować uczenie się uczniów.

Polecam do przeczytania artykułu Nell McAnelly, który zachęca do prowadzenia z uczniami zeszytu nazywanego przez autorkę – dziennikiem matematycznym. W następnym wpisie na stronie www.oknauczanie.pl opiszę – jak wykorzystać dziennik matematyczny w nauczaniu uczniów z dyskalkulią.