Moja wspaniała była wychowawczyni – Grażyna Giedroyć opowiedziała mi kiedyś pewna historię. W jej klasie wychowawczej zaczął uczyć młody geograf. Uważał, że czym szybciej zrealizuje program, tym lepiej dla uczniów. W październiku przyszedł do Grażyny i zapytał, co ma robić, bo już zrealizował całość programu. Grażyna odpowiedziała mu: No to zacznij od początku.

Niestety gnanie z programem nie jest korzystne, uczniowie niczego dogłębnie nie zapamiętują. Nauka o mózgu pokazuje, że spowolnienie tempa jest często najskuteczniejszą drogą do głębokiej, trwałej nauki.

Kiedy zwalniamy tempo nauczania i pozwalamy uczniom na świadome przetwarzanie, tworzą się silniejsze i trwalsze połączenia neuronowe.

Warto monitorować uczenie się uczniów, powracać do tematu, łączyć nową wiedzę z tym, co już uczniowie wiedzą. To wszystko wymaga zwolnienia.

Gdy byłam nauczycielką wymagano od nas, abyśmy na początku roku opracowywali plany – co będzie „przerabiane” na każdej lekcji. Bardzo chybiona inicjatywa. Plan musi być elastyczny dostosowany do uczniów i do bieżącej organizacji szkoły. Dobrze, że już tego teraz nie wymagają.

Warto wyznaczać jasne cele i punkty kontrolne, aby kierunek był widoczny, ale trzeba zostawić przestrzeń na elastyczność.

Jak zwolnić tempo?

1. Haczyki

Przed nowym tematem warto zastanowić się, jakie główne przesłanie on niesie. To jest właśnie haczyk, do którego stale trzeba wracać. Dzięki temu haczykowi koncertuje się lekcję wokół jednego istotnego wniosku, który ma szanse być zapamiętany.  Haczyk można zawrzeć w celu lekcji, aby był jeszcze bardziej widoczny.

To podejście jest zgodne z badaniami teorii obciążenia poznawczego, które pokazują, że redukcja informacji zbędnych pozwala na efektywniejsze przetwarzanie, zapamiętywanie i stosowanie nowej wiedzy – „Mniej znaczy lepiej”.

Można haczyk zapisać na początku lekcji na tablicy, nawiązać do niego w czasie nauki i zakończyć odwołaniem się do niego. Kilka dni później dobrze jest wrócić do tego samego zdania, przypomnieć, że już była o tym mowa. Można poprosić uczniów, aby określili powiązanie z tym, czego się teraz nauczyli.

2. Odwracanie

Polega na uzasadnianiu przeciwnej tezy. Można zapytać na przykład: „Jak argumentowałbyś coś przeciwnego?”. Można też szukać błędu, na przykład źle postawić przecinek i badać, jakie to ma konsekwencje. Można też szukać innego rozwiązania zadania matematycznego, innego podejścia do problemu. W czasach, gdy uczyłam matematyki wyżej ceniłam sobie rozwiązanie jednego zadania na kilka sposobów niż rozwiązanie kilku różnych zadań.

Odwrócenie procesu pogłębia uczniów zrozumienie i wzmacnia zdolność ich do przenoszenia umiejętności między kontekstami.

Po wykonaniu zadania można zadać uczniom pytanie:

• Jak wyglądałoby przeciwieństwo?
• Czy moglibyśmy dojść do tego inaczej?
• Jaki jest możliwy typowy błąd, który można tu popełnić?
• Jak ta idea mogłaby zostać źle zrozumiana?
• Co by się stało, gdybyśmy celowo złamali tę zasadę?

Odpowiedzi na te pytania zachęcają uczniów do zwolnienia tempa, zmiany sposobu myślenia i spojrzenia na naukę z nowej perspektywy.

3. Modelowanie, razem i indywidualnie

Ten schemat jest zalecany przy ćwiczeniu kluczowej umiejętności.

Nauczyciel modeluje wykonanie jakiegoś zadania – głośno myśli. Następnie podobne zadania rozwiązuje razem z uczniami, a na końcu poleca rozwiązać trzecie zadanie uczniom samodzielnie.

Tak powtórzone trzy razy rozumowanie ma większe szanse być zapamiętane.

4. Ćwiczenie na błędzie

Jeśli nauczyciel zauważy błąd, który często uczniowie popełniają, to może do niego wrócić w wyznaczonym przez siebie czasie. Zamiast poprawiać każdemu uczniowi błąd, można omówić go z całą klasą. Przyjrzeć się zasadzie, przeanalizować przykłady i wspólnie stworzyć wskazówki i zapis demaskujący błąd.

Zwolnienie tempa nie polega na robieniu mniej. Chodzi o robienie właściwych rzeczy lepiej.

Kiedy nauczamy powoli:

• Uczniowie lepiej zapamiętują.
• Stają się bardziej pewni siebie i elastyczni w swoim myśleniu.
• Biorą odpowiedzialność za proces uczenia się.

Kiedy zwalniamy tempo, dajemy uczniom najwspanialszy dar, jaki edukacja ma do zaoferowania: czas na zauważenie, czas na refleksję i czas na rozwój.

Inspiracja artykułem Cathleen Beachboard