Teoria autodeterminacji zwraca uwagę na jedną z trzech potrzeb każdego ucznia – więź klasową. Mowa jest o więzi między uczniami i z nauczycielem. Jeśli więź i poczucie przynależności do społeczności klasowej, ma miejsce, to proces nauczania przebiega znacznie lepiej.

Więź jest ważna na każdym poziomie nauczania, ale trzeba o nią specjalnie zadbać, szczególnie w wyższych klasach. Nastolatki czują się samotne, wyizolowane i podlegają często niezdrowej rywalizacji.

W tym wpisie kilka czasami zabawnych sposobów, które może wykorzystać nauczyciel, i dzięki którym uczniowie mogą lepiej się poznawać, wzmacniać więzi i poprawiać relacje.

• Losowanie miejsc

Najlepsza znana mi metoda na poznanie się uczniów to – losowanie miejsc w ławkach. Na początku tygodnia (może być na godzinie wychowawczej) nauczyciel losuje (na różne sposoby) uczniów do miejsc w ławkach, a po upływie tygodnia powtarza losowanie i następuje zmiana miejsc.

Uczniowie na początku, zwykle nie przyjmują tego pomysłu z entuzjazmem, gdyż chcą siedzieć z przyjacielem. Ale jeśli nauczyciel wytłumaczy im, po co to robi i sami zobaczą, że w ten sposób mają okazję poznać kogoś do tej pory nieznanego, to akceptują tę metodę. A korzyści są nie do przecenienia, uczniowie poznają się, razem pracują i uczą się współpracy z przypadkowa osobą. Zmniejsza to też wewnętrzną agresję w klasie, gdyż atak na osobę, z którą dzieli się przez tydzień ławkę, po prostu się mało opłaca.

• Pisanie opowiadania

Jeden z uczniów pisze pierwsze zdanie opowiadania i przekazuje kartkę drugiemu uczniowi, który dopisuje dalszą część. Powstaje wspólne opowiadanie. Aby uczniowie nie siedzieli bezczynnie czekając na swoja kolei, można rozpocząć kilka opowiadań jednocześnie.

Przy  okazji można zapowiedzieć formę opowiadania, aby uczniowie ćwiczyli sposoby opowiadania historii.

• Układanie puzzla

Nauczyciel wiesza w klasie matę do ułożenia puzzla, Uczniowie nie wiedzą, jaki ma być końcowy efekt. Wchodząc do klasy i na przerwach decydują o ułożeniu kawałków mozaiki. Uczniowie mogą decydować wspólnie i wzajemnie sobie podpowiadać.

Technicznie można to wykonać, poprzez pocięcie dużego plakatu na małe części puzzla.

• Dwie prawdy jedno kłamstwo

Jest to zabawa, która bawi ludzi w różnym wieku. Wylosowana osoba opowiada trzy historie związane ze swoim życiem. Zadaniem reszty klasy jest odgadnięcie, która z historii jest fałszywa.

Dzięki tej zabawie uczniowie się poznają i mają okazje usłyszeć niespotykane historie o swoich kolegach i koleżankach.

• Wszyscy którzy…

Uczniowie siedzą w kole na krzesełkach. Jedna osoba stoi w środku i mówi: Wszyscy, którzy tak jak ja …. . Dodaje coś co lubi robić lub, co jej się zdarzyło. Osoby, które mogą to samo powiedzieć o sobie, wstają i starają się zajęć miejsce wolne. Jedna osoba zostaje bez miejsca siedzącego i teraz ona wypowiada zdanie.

Dzięki tej zabawie uczniowie poznają się i mają okazję zobaczyć, że inni też mieli takie same przeżycia. Buduje to poczucie wspólnoty.

• Osie czasu

Uczniowie budują własną oś czasu swojego życia. Mogą o nich rozmawiać z innymi i porównywać osie ze sobą. Zabawa pokazuje, że uczniowie mają wiele ze sobą wspólnego.

Osie są wieszane na ścianie, a nauczyciel poleca znaleźć inna osobę, która ma to samo wpisane, na przykład: to same miasto urodzenie, mamę o tym samym imieniu,  to samo hobby, tę sama liczbę rodzeństwa itp.

Te podobieństwa wzmacniają społeczność i stwarzają możliwości nawiązywania kontaktów.

• Ruch

Ruch ma ogromne znaczenie. Wskazane jest robienie przerw i w ich czasie poruszanie się. Można wylosować ucznia, który prowadzi krótka gimnastykę. Uczniowie lubią kierować takimi ćwiczeniami, a gdy wiedzą, że wybór jest losowy, to wcześniej przygotowują propozycje i zaskakują swoich kolegów i koleżanki. Ćwiczenia mogą trwać tylko kilka minut, ale uczniowie z nową energią wracają do nauki.

To tylko kilka propozycji mających na celu poznanie się uczniów i budowanie pomiędzy nimi lepszych relacji.

Warto, aby nauczyciel też brał udział w tych zabawach, wtedy staje się partnerem uczniów.

Poprosiłam uczestników  inicjatywy Frajdy z nauczania, aby dopisali swoje pomysły na budowanie więzi klasowej lub dopisali modyfikacje już przedstawionych.

Żaneta Wójcik – nauczyciel plastyki i techniki w Szkole Podstawowej nr 36 w Tychach

– Pajęczyna Komplementów – Uczniowie siedzą w kręgu. Jedna osoba trzyma kłębek włóczki i rzuca go do wybranej osoby, wypowiadając najpierw szczery komplement lub podziękowanie („Lubię to, jak zawsze mi pomagasz w matematyce”). Osoba, która złapała włóczkę, owija ją wokół palca i robi to samo. Na końcu powstaje piękna, skomplikowana pajęczyna, symbolizująca klasową więź. To zadanie wzmacnia pozytywną komunikację i pomaga dostrzec mocne strony rówieśników.

– „Nigdy nie… / Zawsze…” – Uczniowie siedzą w kręgu. Prowadzący mówi: „Nigdy nie jechałem konno” lub „Zawsze kocham czekoladę”. Kto z uczniów może o sobie powiedzieć to samo, robi krok do przodu/podnosi rękę. Uczniowie szybko dostrzegają, jak wiele mają ze sobą wspólnego. To ćwiczenie natomiast, pomaga odkrywać wspólne doświadczenia i przełamuje pierwsze lody.

– Dwie Prawdy i Jedno Kłamstwo – Każdy uczeń wymyśla dwa prawdziwe fakty o sobie i jedno kłamstwo. Zadaniem reszty klasy jest odgadnięcie, która informacja jest nieprawdziwa, co prowadzi do zabawnych dyskusji. Uczniowie, dzięki temu odkrywają ciekawostki o sobie a przecież im więcej o sobie wiemy tym bardziej się znamy.

– Pudełko Życzeń/Obaw – W niewidocznym miejscu możemy jako wychowawca, postawić  „Pudełko”, do którego anonimowo można wrzucać kartki z pytaniami, obawami, pomysłami na lekcje, a nawet życzeniami dla innych. Można je omówić na początku zajęć, budując poczucie bezpieczeństwa. Pozwala to uczniom w bezpieczny sposób wyrażać swoje emocje, lęki i pomysły.

W każdym z tych ćwiczeń, wychowawca powinien uwzględnić siebie, wyrazić coś osobistego np., ,,Dwie prawdy, jedno kłamstwo”.  Dzięki temu uczniowie poczują się pewniej. Powinien również zagwarantować bezpieczeństwo. Podkreślić, że na tych zajęciach nie ma oceniania i że wszystkie wypowiedzi są objęte szacunkiem.

Magdalena Niedziela, nauczycielka w klasach 1-3, Szkoła Podstawowa nr 1 w Milanówku

Gdy myślę o budowaniu więzi w klasie, to w pierwszym momencie przychodzi mi do

głowy budowanie poczucia sprawczości i odpowiedzialności.

Jestem nauczycielką w klasach 1-3. Podczas pierwszych dwóch tygodni nauki w

szczególny sposób zwracam uwagę na te dwa aspekty. Nie interesują mnie wtedy

podręczniki, zeszyty i nie wpadam w szaleńczy pęd realizacji podstawy

programowej. Jako klasa, której razem z nauczycielką współorganizującą jesteśmy

częścią, dużo rozmawiamy – tu świetnie sprawdzają się kręgi emocjonalno –

społeczne, opowiadamy o sobie: co lubimy, czego nie, gdzie byliśmy, czym się

interesujemy, jakie mamy potrzeby, jak się czujemy. Tworzymy kontrakt klasowy lub

uaktualniamy ten z zeszłego roku. Planujemy wspólnie wycieczki, wyjścia, imprezy.

Organizujemy naszą klasową przestrzeń aby sprzyjała nauce i byciu razem. Dobrze

jest też przypomnieć dzieciom lub ustalić, jeśli jest to pierwsza klasa, w którym

miejscu w sali schowane są pomoce plastyczne, tabliczki suchościeralne, itd. Dzieci

wiedząc gdzie co leży, czują się bezpiecznie i przejmują inicjatywę gdy ktoś inny

czegoś szuka.

Taką atmosferę staram się utrzymywać przez cały rok szkolny.

Często też proszę uczniów o pomoc, co sprawia, że oni sami także nie boją się jej

przyjmować, czy o nią prosić. Otwierają się wtedy, są spontaniczni. Wszystko to

sprzyja tworzeniu więzi, a nauka staje się przyjemną zabawą, w której

wspólne aktywności tę więź wzmacniają.

Jolanta Dorota Gęca nauczyciel wychowania fizycznego i edukacji wczesnoszkolnej

Poranny krąg to doskonały sposób na rozpoczęcie dnia w klasie, który sprzyja integracji uczniów oraz kształtowaniu pozytywnych relacji. Działanie to, oparte na wspólnym dzieleniu się myślami i uczuciami, pozwala stworzyć przestrzeń, gdzie każdy uczeń może poczuć się wysłuchany i akceptowany. Regularne praktykowanie porannego kręgu buduje zaufanie w grupie, co jest kluczowe dla harmonijnej atmosfery w klasie. Podczas porannego kręgu uczniowie mają możliwość wymiany nie tylko swoich refleksji dotyczących minionego dnia, ale także dzielenia się planami na nadchodzące wyzwania. Struktura porannego kręgu może być różnorodna. Można zastosować różne formy, które pobudzą kreatywność uczniów.

Często stosuję: „Wyzwania dnia”- każdy uczeń przedstawia swoje cele lub wyzwania na dzisiaj lub „Podziękowania”- uczniowie mówią, za co są wdzięczni, wzmacniając pozytywne relacje.

Myślę, że warto również pamiętać o mocy rytuałów, które w ramach porannego kręgu mogą zostać wprowadzone. Trochę magii możemy dodać poprzez:

 określenie „słowa dnia”, które będzie prowadzić rozmowę np. „uwielbiam”, „cieszy mnie”, „jestem dumny”, „udało mi się”…

 zastosowanie instrumentów muzycznych do wprowadzenia odpowiedniej atmosfery,

 wykorzystanie symboli (np. kamienia mądrości, czarodziejskiej różdżki, pierścienia mocy, wazonu „dobre słowo”), które pozwalają na dzielenie się bez przerywania innym.

Poranny krąg staje się nie tylko elementem codziennej rutyny, ale także fundamentem dla stworzenia kultury zaufania i wsparcia w klasie. Kiedy uczniowie czują, że mogą otwarcie mówić o swoich myślach i uczuciach, przekształca to ich doświadczenie szkolne w znacznie bardziej wzbogacające i przyjemne. Każdy dzień z porannym kręgiem staje się krokiem ku lepszemu zrozumieniu siebie oraz innych.

Ruch odgrywa kluczową rolę w budowaniu pozytywnych więzi oraz integracji uczniów. Poprzez wspólne aktywności sportowe tworzą się silne więzi interpersonalne. Uczniowie mają szansę na bezpośrednią interakcję, co sprzyja wymianie emocji i doświadczeń, a także budowaniu zaufania.

Wspólne wyzwania, takie jak mecze czy grupowe zabawy, umożliwiają nie tylko rozwijanie umiejętności fizycznych, ale przede wszystkim umiejętności społecznych.

Wiele z tych aktywności sprzyja współpracy, która jest niezbędna do osiągnięcia wspólnych celów.

Przykładami takich ćwiczeń mogą być:

 wspólne biegi na orientację – uczniowie łączą siły, aby odnaleźć punkty na mapie, ucząc się komunikacji i strategii;

 gry drużynowe – takie jak siatkówka czy piłka nożna, które uczą współdziałania oraz zdrowej rywalizacji;

 zabawy terenowe – angażujące aktywności w plenerze, które sprzyjają integracji poprzez wspólne pokonywanie przeszkód.

Tworzenie okazji do rywalizacji w formie sportowej zmusza uczniów do współpracy, co skutkuje intensyfikacją relacji. Podczas wspólnych treningów lub przygotowań do zawodów, rodzą się prawdziwe przyjaźnie, które mogą trwać również poza szkolnymi murami. Uczniowie uczą się wzajemnego wspierania, co jest niezwykle istotne w budowaniu społeczności. Wprowadzenie zajęć z elementami ruchowymi również przyczynia się do wzmacniania grupy. Uczniowie mają szansę na:

 uczenie się odpowiedzialności za innych – w pracy zespołowej każdy członek drużyny ma do odegrania swoją rolę;

 rozwijanie empatii – przez zrozumienie potrzeb i emocji kolegów;

 podział ról w zespole, co uczy organizacji oraz planowania.

Jolanta Łosowska, pedagog szkolny w SP2 im. K. Makuszyńskiego

• „Oto ja”

Zadaniem ucznia jest przygotowanie informacji o sobie, swoich zainteresowaniach

Każdy przygotowuje coś o sobie, może to być prezentacja multimedialna, jakieś

plakaty, pamiątki ważne dla danej osoby, zdjęcia…forma dowolna. Na godzinie

wychowawczej jest prezentacja. Uczeń ma około 10 minut (może być 5, nauczyciel z

uczniami może wyznaczyć czas), podczas których mówi, co takiego wyjątkowego

może o sobie powiedzieć. Na jednej godzinie może przedstawić się nawet 3 uczniów,

potem słuchający dają informację zwrotną dla prezentera.

• Trzy prawdy jeden fałsz – modyfikacja (dwie prawdy, jedno kłamstwo)

Uczniowie dzielą kartkę na cztery obszary (i tu już zaczyna się zabawa, jak to zrobić

��) w trzy wpisują jedno prawdziwe zdanie o sobie, w jeden obszar zdanie fałszywe.

Następnie mają wyznaczony czas, w którym rozmawiając z kolegą/koleżanką starają

się odgadnąć, co jest fałszem a co prawdą u kolegi, a kolega u niego. Podczas

wyznaczonego czasu podchodzą do tylu osób, ile zdążą zapytać. Potem krótka

rozmowa, co nas naprowadziło na rozwiązanie. Cel: 1. Poznajemy się lepiej. 2.

Odróżniamy fakty od opinii. To ćwiczenie pokazuje, jak często sugerujemy się

właśnie nią.

Łukasz Tupacz, nauczyciel języka polskiego w Technikum Architektoniczno-Budowlanym im. Stanisława Noakowskiego w Warszawie, wykładowca na WNH UKSW i doradca metodyczny w zakresie języka polskiego we WCIES.

Budowanie więzi w klasie to niezwykle delikatny, ale jakże kluczowy proces. Moim zdaniem w jego centrum znajduje się wychowawca, czyli dorosły, który spaja grupę, nadaje jej rytm i ton, inspiruje do współpracy, uczy empatii i otwartości. W dużej mierze to od jego wrażliwości, uważności i zaangażowania zależy, czy uczniowie stworzą wspólnotę, czy też pozostają jedynie zbiorem jednostek, które zrządzeniem losu dzielą szkolną przestrzeń. Może to brzmieć nieco prowokacyjnie, ale jestem przekonany, że prawdziwe więzi nie rodzą się w sali lekcyjnej. Szkolne ławki często bywają zbyt ograniczonym horyzontem dla relacji, które mają przetrwać próbę czasu. Uważam, że jednym z najcenniejszych narzędzi wychowawcy są wspólne wyjazdy (wycieczki, biwaki, wyjścia integracyjne). Podczas takich wypraw, wolnych od ocen i szkolnych ograniczeń, uczniowie mogą pokazać, kim tak naprawdę są i jakie mają realne potrzeby. Z moją klasą wychowawczą, dziś już dumnymi maturzystami, wyjeżdżałem regularnie od pierwszej klasy. Pokonaliśmy wspólnie setki kilometrów. Były to krajowe i zagraniczne wyjazdy. Każdy z nich był nie tylko okazją do poznania świata (ten walor edukacyjny oczywiście zawsze jest dla mnie ważny), lecz przede wszystkim do poznania siebie nawzajem. Zawsze starałem się dbać o równowagę między edukacją a relacją, bo przecież wiedza zdobyta w podróży, w rozmowie, w działaniu, często ma o wiele głębszy sens niż ta podręcznikowa. Podczas wspólnych wyjazdów można zobaczyć znacznie więcej, niż pozwala na to szkolna codzienność: ujawniają się naturalne talenty, sposób, w jaki uczniowie reagują na trudności, to, jak współpracują, kogo wspierają, a kogo pomijają. W takich chwilach wychowawca może zobaczyć klasę w jej prawdziwym kształcie. To doświadczenie wspólnoty – obserwacji, rozmowy, wspólnego śmiechu, zmęczenia, złości – staje się bezcennym kapitałem, który można później wykorzystać w szkole. Moi uczniowie, w dużej mierze dzięki wspólnym wyjazdom, tworzą zgrany i współpracujący zespół, który rozumie, jak ważne i cenne jest bycie razem.

Joanna Dominiak, nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej w Zespole Szkół nr 9 w Kaliszu.

Bardzo często borykałam się z konfliktami w klasie, złośliwością czy wyśmiewaniem, które towarzyszyły uczniom każdego dnia. Chciałam zmienić te relacje ten brak zrozumienia między nimi, stworzyłam autorski program: „Jak reagować na złe emocje wśród rówieśników w klasach 1-3”. Przewodnią myślą było właśnie budowanie relacji pozytywnych w klasie. Chciałam, aby uczniowie mówili o swoich błędach, porażkach a także o uprzejmości. Stworzyłam wiele propozycji, jednak trzy z nich najbardziej dzieciom się podobają.

1. ZWIERCIADO KLASOWE

Na ścianie w widocznym miejscu powieszone są dwie sylwetki – jedna w szarym

kolorze, to ta zła, druga w kolorze białym, to ta dobra. Dzieci na kolorowych kartkach

określają swoje zachowanie do innych, po czym w swoim czasie przyklejają do sylwetek.

Na początku tej zabawy, trwało to tydzień nie zwracały uwagi, niczego nie zauważyły,

jednak po weekendzie, gdy dzieci wchodząc do klasy i widząc te same sylwetki, szara z mnóstwem karteczek, a na białej tylko kilka, to zapanowała niespokojna cisza. Dzieci stwierdziły, że panuje zła moc w klasie i chcą zmiany. Wówczas pojawiła się druga propozycja

2. SERDUCHO ŻYCZEŃ

Na kolorowym papierze w kształcie serca, które również wisiało w widocznym

miejscu, dzieci przykleiły swoje dobre uczynki jakimi obdarowały ostatnio

rówieśników. Po pewnym czasie nastąpiła silna więź emocjonalna między

dziećmi, podczas zajęć chętnie sobie pomagały, wyznaczały sobie dyżury pomocy.

Ta zabawa, nie tylko zbudowała więź klasową, ale nauczyła dzieci odpowiadać za

swoje zachowania i szukać nowych rozwiązań.

Kolejną propozycją cieszącą się akceptacją są:

3. KARTY EMOCJONALNO-ROZWOJOWE

Dzieci losują karty, na nich zapisane są różne pytania dotyczące zdarzeń z zabaw,

sytuacji szkolnych czy pozaszkolnych, z problemami i radościami, poczuciem

bezpieczeństwa i utratą bezpieczeństwa. Dzieci przy muzyce relaksacyjnej

skupiają się nad pytaniem. Po chwili chętne dzieci odpowiadają na pytanie: Jak się

czułaś/eś i co byś poradził koleżance czy koledze w takiej sytuacji?

Pytania te zachęcają do wyrażania siebie, inspirują do odkrywania własnych

przekonań, przede wszystkim do słuchania siebie wzajemnie.

Malwina Kiełbratowska, nauczycielka języka polskiego, ZSP 3 Gdynia

Ostatnio z okazji Dnia Chłopaka wypróbowałam innowacyjne narzędzie – Lego Logos, które polega na interpretowaniu tekstów literackich za pomocą klocków Lego. Podzieliłam uczniów klasy siódmej na dwie grupy: dziewczynki i chłopców. Mieli przenieść wiersz Kazimierza Wierzyńskiego “Dyskobol” na płytę konstrukcyjną Lego z uwzględnieniem emocji opisanych w utworze. Klasa pracowała jak szalona przez 60 minut, ponieważ nie chcieli nawet wyjść na przerwę. Element rywalizacji chłopaki kontra dziewczyny sprawiał, że zaangażowała się CAŁA klasa. Dzięki wspólnej pracy i współpracy uczniowie lepiej się poznali i rozmawiali o emocjach.

Grażyna Bogusławska, nauczyciela języka francuskiego                                                                                           

Trzy gry, które powodują, że uczniowie lepiej się poznają i jednocześnie skorzystają edukacyjnie.

1. Zabawa w zasadę.

Jedna  osoba na chwilę wychodzi z sali, pozostałe ustalają zasadę, wg której będą odpowiadać na zadawane, dowolne pytania.

Zasady mogą być bardzo różne. Na przykład dotyczące ilości słów albo ich znaczenia albo sposobu w jaki się mówi, patrzy, trzyma ręce itp. I to jest ciekawe w tej grze. Przykłady zasad:

– każda odpowiedź zaczyna się od słowa JA

– każda odpowiedź zawiera jakiś przymiotnik

– każda odpowiedź jest równoważnikiem zdania (nie ma orzeczenia)

– każda odpowiedź jest nieprawdą lub absurdem

– co druga osoba odpowiada jednym słowem

– dziewczynki mówią inaczej niż chłopcy np. w liczbie mnogiej (pytanie: Jak masz na imię ? Odp. Rodzice nazwali mnie Basia)

Zadaniem osoby jest odgadniecie zasady.

Świetna zabawa, również do nauki języków obcych.

2. Zabawa w „Gdyby to była pogoda, to jaka?”

W zabawie może wziąć udział dowolna ilość uczniów.

Jedna osoba wychodzi z sali, pozostali wybierają osobę, która będzie podmiotem pytań zadawanych przez osobę, która wróci. Osoba ma za zadanie zgadnąć o kim myślimy. Może to być ktoś z obecnych, albo ta osoba, która wyszła, albo nauczyciel, ważne by była znana wszystkim uczestnikom.

Po ustaleniu w kręgu o kim myślimy wołamy tę osobę, która wyszła, jej zadaniem jest stawianie pytań i odgadnięcie na podstawie odpowiedzi-skojarzeń, o kim myślimy.

Każde pytanie ma taką  samą formę ”Gdyby to był,( była, było) … , to jaki, (jaka, jakie … )?

Np.:

Gdyby to było ubranie, to jakie ? Odp.: czerwone spodnie, elegancka sukienka itp.

Gdyby to było drzewo, to jakie ? Odp.: To byłby stary, wysoki dąb, młoda brzoza, drzewo bez liści, owocowe itp.)

Po odgadnięciu, zmienia się osoba, która wychodzi z sali.

3. Gra w TABU

To jest gra istniejąca na rynku, ale uczniowie mogą sami ją wymyślić i wykonać. Uczeń losuje kartkę z hasłem i z wyrazami tabu. Jego zadaniem jest przekazania hasła, ale bez możliwości użycia wyrazów tabu.

Na przykład – trzeba odgadnąć słowo gitara, a przy podawaniu definicji nie można użyć słów: instrument, struny, elektryczna.

Karina Wójcik, nauczycielka języka niemieckiego w Zespole Szkół Publicznych

w Szewnie

Ocenianie kształtujące posiada elementy, które wspierają tworzenie więzi.

Zaczynając od losowania miejsc, par czy grup do pracy, po ocenę koleżeńska.

Budowanie więzi w szkole powinno być przykładem idącym z góry. Jeśli uczniowie

będą widzieć wspierających się nauczycieli pracujących w zespołach, będą widzieć

sens takiej pracy i efekty, które taka współpraca przynosi. Początkiem do dobrej

relacji uczeń-uczeń powinny być zatem wzorowe relacje na linii nauczyciele-

nauczyciele. Kiedy uczniowie zobaczą, że nauczyciele sobie ufają i polegają na

sobie, będzie im łatwiej otworzyć się w stosunku do dorosłych, co oczywiście

przekłada się na zaangażowanie w naukę i życie szkolne. Budowanie więzi między

uczniami można wspierać i kształtować różnorako: poprzez wspólne wydarzenia,

wycieczki, zajęcia integracyjne, a także poprzez działanie samorządu uczniowskiego

czy koła wolontariatu. Takie wydarzenia jak nocowanie w szkole, dyskoteki, wspólne

działania na rzecz urozmaicenia życia szkolnego działają na korzyść budowania

więzi. Jednak praca nad budowaniem więzi na co dzień w klasie i szkole jest dość

wymagające, a aktywność uczniów w mediach społecznościowych często nie

pomaga. Dla mnie budowanie więzi na co dzień to praca projektowa uczniów w

grupach, grywalizacja, zadania konwersacyjne i uśmiech.

Justyna Klink-Jelito, nauczycielka matematyki w PSP1 im. Janusza Korczaka w Zdzieszowicach

Więzi między nauczycielem, a uczniami budują się, gdy uczniowie czują się bezpieczni w relacjach z nauczycielem, ale także w grupie rówieśniczej. Dobre stosunki powinny cechować otwartość i przejrzystość w kontaktach, poszanowanie odrębności i wzajemne uwzględnienie potrzeb. Tylko takie relacje zapewnią rozwój i dobrą współpracę. Thomas Gordon w swojej książce „Wychowanie bez porażek w szkole” napisał: „Uczniowie mogą się swobodnie uczyć tylko wówczas, gdy stosunki uczeń – nauczyciel są dobre. Nie powinni tracić czasu na wypracowywanie strategii obrony czy próby przechytrzenia wyznaczającego zadania i wymagającego dyscypliny nauczyciela. Jeżeli nauczyciel zaprowadzi takie dobre stosunki, nie będzie musiał zmieniać ról (…). Dopóki te stosunki nie będą dobre, nawet najlepsze metody nauczania okażą się bezużyteczne”.

Staram się o tym pamiętać w swojej pracy. Moim zdaniem szacunek i zaufanie oraz dobre relacje to podstawa do rozwoju młodych ludzi. Okazywanie szacunku młodzieży nawet przez drobne pochwały za aktywną pracę na lekcji skutkuje czasami pięknymi słowami „pani nas tego nauczyła”.

Aleksandra Kaczmarska, nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej w SP nr 1 w Gdańsku i doradczyni metodyczna ds. edukacji wczesnoszkolnej i klas zero w PCEN w Gdańsku

– Gry planszowe

Najlepsze są gry kooperacyjne, w których uczniowie muszą współpracować, by osiągnąć cele. Najczęściej wykorzystuję gry dostępne na rynku np. „Jednym słowem” wydawnictwa Rebel, „Lisek Urwisek” wydawnictwa Nasza Księgarnia, „SpyGuy” wydawnictwa Trefl itp. Można wykorzystać także ulubione gry dzieci. Wówczas umawiamy się z dziećmi, kto przynosi swoją ulubioną grę i ile osób może w tę grę nauczyć grać innych. Staramy się, by każde dziecko miało możliwość zaprezentowania gry. W ten sposób dzieci szybko nawiązują relację i przełamują lody.

– Opowiedz mi o sobie

Dzieci siadają w parach. Nauczyciel wyznacza czas wypowiedzi – na przykład jedną minutę – oraz podaje temat rozmowy, np. „Moje ulubione miejsca”. Każde dziecko przez wyznaczony czas opowiada swojemu partnerowi o swoich ukochanych miejscach, starając się przedstawić historię związaną z tym miejscem, wyjaśnić, dlaczego jest ono dla niego szczególne i z czym się kojarzy. Po upływie minuty następuje zmiana – druga osoba dzieli się swoją opowieścią.

Po zakończeniu rozmów nauczyciel zadaje pytania, np. „Kto z waszych kolegów lub koleżanek najbardziej kocha wieś?”. Odpowiedzi udziela osoba, która usłyszała taką informację od swojego rozmówcy lub rozmówczyni.

– Zapytaj trzech zanim zapytasz mnie

Zasada „Zapytaj trzech zanim zapytasz mnie”, zaczerpnięta od Anny Sowińskiej, polega na tym, że uczniowie w przypadku wątpliwości dotyczących zadania, treści czy polecenia, najpierw zwracają się z pytaniem do trzech kolegów lub koleżanek, zanim poproszą o pomoc nauczyciela. Dzięki temu uczniowie lepiej poznają siebie nawzajem – odkrywają, kto w czym się specjalizuje, kto potrafi jasno wyjaśnić zagadnienie, ale nie wyręcza innych w pracy. Z kolei nauczyciel zyskuje cenną informację zwrotną: jeśli mimo tej zasady uczniowie nadal zgłaszają trudności, oznacza to, że zadanie może być dla klasy niezrozumiałe i wymaga dodatkowego

omówienia.

Krystyna Dąbek, nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej i języka angielskiego w Opolskim Centrum Edukacji

1. Zabawa – Kto

Poinformuj uczniów, że celem ćwiczenia jest wzajemne poznanie się. Przez cały czas wyświetlaj na tablicy ponumerowane pytania, aby uczniowie mogli się do nich odwoływać. Poproś, aby odpowiadali na pytania na jednej kartce w tej samej kolejności, w jakiej wyświetlane są pytania. Gdy uczniowie skończą odpowiadać na pytania, poproś, aby zmięli kartkę papieru w „śnieżkę” i ustawili się w kręgu. Ustaw minutnik na około 30 sekund i włącz muzykę, uczniowie szybko przekazują sobie śnieżki. Kiedy minutnik się zatrzyma, poproś uczniów, aby znaleźli właściciela śnieżki, którą trzymają, zadając wybrane pytania. Kiedy znajdą właściciela śnieżki, poproś, aby zwrócili mu śnieżkę.

Poproś uczniów, aby podzielili się swoimi odpowiedziami na pytania:

• Czego nowego dowiedziałeś się o swoim koledze z klasy?
• Co odkryłeś, co łączy Ciebie z kolegą?
• Czy dowiedziałeś się czegoś, o czym nigdy wcześniej nie słyszałeś?

Można również:

• zebrać śnieżki i powtórzyć ćwiczenie innego dnia, aby dać uczniom więcej okazji do poznania się nawzajem
• przeprowadzić ćwiczenie ponownie, zadając nowe pytania

2. Poznać siebie i innych

Przygotuj odpowiednie pytania, daj uczniom czas na odpowiedź od 1 do 2 min.

Zastosuj strategię szybkich pytań, poleceń, sformułowań:

• W skali od 1 do 10 wybierz liczbę, która odzwierciedla Twój aktualny poziom energii i powiedz, dlaczego.
• Gdybyś miał opisać swój obecny nastrój za pomocą pogody (np. mgła, lekki deszcz, słońce, grad itp.), jaką pogodę byś wybrał?
• Podaj jedno słowo, które opisuje, jak się czułeś przed dzisiejszymi zajęciami, i jedno słowo, które opisuje, jak się czujesz po dzisiejszych zajęciach.
• Gdybyś miał swoją własną piosenkę przewodnią, jaka by ona była?
• Jakie gatunki muzyczne lubisz najbardziej?
• Podziel się czymś, co Cię inspiruje.
• Podziel się czymś, co sprawia, że czujesz spokój.
• Jaka tradycja, święto lub zwyczaj Twojej rodziny lub społeczności ma dla Ciebie szczególne znaczenie?
• Jaka jest najlepsza rada, jaką kiedykolwiek otrzymałeś?

Itp.

3. Akwarium

Ustaw uczniów w kręgach zewnętrznym i wewnętrznym, przygotuj minutnik. Ustaw minutnik na 30 sekund i zadaj jedno z wybranych pytań, np. „Wolisz naleśniki czy gofry?”.

Uczeń z wewnętrznego kręgu będzie omawiał temat do momentu, aż minutnik zadzwoni. Gdy minutnik zadzwoni, zresetuj go i poproś ucznia z zewnętrznego kręgu, aby odpowiedział na to samo pytanie. Gdy obaj uczniowie się już wypowiedzą, wywołaj losowo liczbę, a następnie powiedz „w lewo” lub „w prawo”. Uczniowie w wewnętrznym kręgu przesuną się o tyle miejsc w lewo lub w prawo. Gdy wszyscy się przemieszczą zadaj nowe pytanie. W zależności od celu można zadawać pytania:

• Gdybyś mógł być dowolnym zwierzęciem, jakim byś był?
• Kto jest dla Ciebie ważny?
• Co sprawia, że się uśmiechasz?
• Czym chciałbyś się zajmować zawodowo, gdy dorośniesz?
• Gdybyś mógł zrobić jedną rzecz, która zmieniłaby świat, co by to było?
• Kto jest Twoim ulubionym superbohaterem i dlaczego?
• Wolisz upał czy chłód?
• Czego chcesz się nauczyć na tych zajęciach?
• Jaki jest Twój ulubiony przedmiot i dlaczego?

4. TAK JAK JA

Ta szybka gra nadaje się do odkrywania wspólnych cech uczniów. Uczniowie ustawią się w rzędzie lub w kręgu. Po kolei wychodzą do przodu i mówią o sobie , np. „Mam dwóch braci”. Jeśli to stwierdzenie jest prawdziwe w przypadku innych uczniów, odpowiedzą: „Tak jak ja!” i zrobią krok do przodu. Następnie wszyscy wrócą na swoje miejsca. Kontynuuj, aż wszyscy uczniowie będą mieli szansę podzielić się swoimi spostrzeżeniami na swój temat.

5. Wyzwania

• Grupa uczniów otrzymuje rurę PCV i wspólnie przy jej użyciu przesuwa piankową kulkę, należy to zrobić w taki sposób, aby rura PCV nie dotykała kulki
• Grupa ma za zadanie zbudować z kartek domek bez użycia kleju, taśmy i nożyc, ma na to określony czas.