Znalazłam artykuł mojego ulubionego autora Youki Terady z portalu Edutopia. Zachęcił mnie on do podzielenia się przekazanymi przez niego – małymi wskazówkami do nauczania, które mogą mieć duże znaczenie.
- Spojrzenie
Nauczyciele często upominają słownie uczniów, aby zachowywali się właściwie. Tymczasem bardziej skuteczne są sygnały niewerbalne. Może to być uniesienie brwi, surowe spojrzenie w kierunku ucznia zachowującego się niewłaściwie, dotknięcie ramienia itp.
Badania z 2025 roku Jacoba Kounina, dowodzą, skuteczności takiego oddziaływania na uczniów. Gest w stronę ucznia może go lepiej zdyscyplinować. Można nieprzerywając wykładu wpleść w wypowiedź imię ucznia, np.: „Skupiamy się na nachyleniu tej linii, prawda, Piotrze?” lub zatrzymać wzrok na uczniu zajmującym się czymś innym niż powinien. Stanowi to komunikat w postaci: „Widzę Cię”, „Przestań to robić”- dużo bardziej skuteczny i jednocześnie nieprzerywający procesu nauczania.
Można ustalić z uczniami sygnały niewerbalne, takie jak sygnał dłonią lub zatrzymanie spojrzenia itp. Taka umowa może polegać na podniesieniu ręki przez nauczyciela, a każdy z uczniów, który to widzi również podnosi rękę i przestaje mówić. Jest to znacznie skuteczniejsze niż apelowanie o zaprzestanie rozmawiania.
Myślę, że ta metoda wymaga dobrych relacji i dobrej komunikacji pomiędzy nauczycielem i uczniami.
- Ton głosu
W badaniu z 2022 r naukowcy badali, jak uczniowie szkół podstawowych reagowali na typowe polecenia w klasie — na przykład „Czas rozpocząć lekcję” lub „Słuchaj uważnie” — przekazywane w trzech tonacjach: wymagającej, neutralnej i pozytywnej. Tony neutralne i pozytywne wspierały kulturę uczenia się, zaś tony bardziej surowe podważały zaufanie i zniechęcały uczniów.
Używanie odpowiedniego tonu głosu wymaga od nauczyciela uwagi i prób. Spokojny, neutralny, ale też stanowczy głos nauczyciela pozwala uczniom w samoregulacji i wzięciu odpowiedzialności za swoje postepowanie, jednocześnie ze świadomością, że nauczyciel kontroluje wykonanie zadania i może być pomocny w razie potrzeby.
Używanie ostrego tonu może spowodować strach uczniów i niwelować wewnętrzną motywację do pracy.
- Jasne oczekiwania
Badania z 2018 r. wykazało, że 15% niewłaściwych zachowań uczniów wynika z niezrozumiałego przekazywania poleceń dla uczniów oraz z niejasnych oczekiwań nauczyciela w stosunku do uczniów.
Warto zapytać uczniów o ich opinię na temat stosowanych przez nauczyciela sposobów nauczania, które z nich są skuteczne i odpowiadają uczniom, a które zakłócają ich naukę.
Można przeprowadzać anonimowe ankiety, których celem jest pozyskanie wskazówek – jakie praktyki nauczania są skuteczne zdaniem uczniów. Badanie z 2019 r. pokazują, że skutecznych nauczycieli charakteryzuje regularne monitorowanie swoich sposobów nauczania, aby określić, co działało, a co nie.
- Powitanie
Poświęcenie kilku chwil na początku zajęć na powitanie uczniów — na przykład w czasie wchodzenia do klasy lub poprzez zorganizowanie na początku dnia wypowiedzi w kręgu – nadaje pozytywny ton, zwiększa zaangażowanie i zmniejsza niepożądane zachowania uczniów. W badaniu z 2018 r. pozytywne powitania przy drzwiach zwiększyły zaangażowanie uczniów w naukę o 20 punktów procentowych i jednocześnie zmniejszyły zachowania destrukcyjne o 9 punktów procentowych. Dało to dodatkową godzinę zaangażowania uczniów w naukę w ciągu tygodnia. Przeprowadzone w 2024 roku badania potwierdzają skuteczność powitań w rozwiązywaniu problemów w klasie szkolnej. Badania pokazują, że gdy uczniowie czują się mile widziani w klasie, chętniej wkładają autentyczny wysiłek w naukę.
- Zmniejszenie rozpraszaczy
W badaniu z 2020 r . uczniowie, którzy przeglądali internet lub wiadomości na laptopie uzyskali o 9 punktów procentowych niższe wyniki w testach niż uczniowie bez tego typu rozpraszaczy. Również uczniowie, którzy nie widzieli ekranu, ale tylko obserwowali uczniów korzystających z rozpraszaczy byli mniej skupieni na nauce.
Najlepiej (bez robienia z tego wielkiej sprawy) odłożyć na bok rozpraszacze na czas nauki. Obecnie różne kraje zakazują używania telefonów w szkole, ale jeśli taki zakaz nie został wprowadzony, to nauczyciel może się umówić z uczniami na sygnał, w którym uczniowie odkładają telefony i inne zabawki rozpraszające na czas nauki.
Uczniowie nie zdaja sobie sprawy, że rozpraszacze zabierają ich uwagę i że człowiek ma ograniczone możliwości podzielności uwagi. Można z uczniami zrobić eksperyment na podzielność uwagi, aby sami zobaczyli, jak to działa na nich i na ich efektywność w nauce.
- Zachęcanie uczniów do zabierania głosu
Wielu uczniów obawia się udziału w dyskusjach na zajęciach, często dlatego, że są nieśmiali, boją się, że zostaną uznani za niekompetentnych lub po prostu nie interesują się tematem. Nierzadko zdarza się, że na pytanie nauczycieli zalega cisza.
Proponowane jest wprowadzenie zwyczaju losowanie uczniów do odpowiedzi. Ta praktyka według badań z 2022 roku wzbudza dwie reakcje: zachęca i angażuje, ale też konfrontuje i onieśmiela.
Zaleca się stosowanie tej praktyki, tak aby zachęcała do odpowiedzi na pytanie. Można np. zapowiedzieć, że nauczyciel chciałby usłyszeć opinię uczniów. Nie powinno się jej stosować w celu oceniania wypowiedzi uczniów. Musi być zapewnione bezpieczeństwo i dawanie uczniom przestrzeni do podejmowania ryzyka.
Okazuje się, że praktyka losowania w dłuższej perspektywie może zmniejszyć poziom lęku i zwiększyć uczestnictwo uczniów w zajęciach.
Badania z 2013 r. pokazują, że regularne stosowanie losowania uczniów do odpowiedzi zwiększa ich uczestnictwo w lekcjach z około 50 procent do nieco ponad 90 procent.
- Krótkie przerwy
Badanie z 2024 r. wykazało, że 91 procent nauczycieli stosuje przerwy, aby odświeżyć koncentrację uczniów i usprawnić przetwarzanie informacji.
W badaniu z 2021 r . naukowcy odkryli, że cztero – lub sześciominutowe przerwy dla mózgu poprawiają neuronową aktywność u dzieci. W badaniu z 2020 r wykazano, że krótka przerwa w nauce zmniejsza częstość zachowań uczniów niezwiązanych z wykonywaniem zadania.
- Mniej upomnień
Nauczyciele dążą do wyeliminowania wszelkich zakłóceń w nauce uczniów. Badanie z 2016 r. pokazuje, że zwracanie uczniom uwagi na drobne problemy, takie jak na przykład spoglądanie w sufit lub krótkie pogawędki z sąsiadem, może osłabić ich poczucie więzi z klasą, co w dalszej perspektywie pogłębia niepożądane zachowania. Dzieje się tak dlatego, że upominani uczniowie utrwalają swoje wzorce złych zachowań.
Istotny jest też sposób upominania. Warto zachować spokój i unikać używania komunikatu „Ty” — na przykład: „Nigdy nie słuchasz i nie wykonujesz poleceń. Nie wstawaj więcej ze swojego miejsca!”. Takie upomnienia zwykle wywołują bunt. Lepiej powiedzieć: „Chciałabym, abyście wszyscy usiedli, słuchali i wykonywali polecenia, abyście wiedzieli, co robić dalej”.
Stosowanie tych ośmiu wskazówek nie zaburza toku lekcji, a daje pozytywne efekty.
Inspiracja artykułem: Youki Terada
0 komentarzy