Czy nasi uczniowie zdają sobie sprawę z własnych postępów i rozwoju? Zapewne kierują się w ocenie wynikami sprawdzianów. Jednak tak pozyskana refleksja przychodzi za późno, jest podsumowująca i trudna do wykorzystania w przyszłości. Autorefleksja jest bardzo potrzebna, nie można wziąć odpowiedzialności za naukę własna, jeśli nie poddaje się refleksji własnego procesu uczenia się.
Nauczyciel może zachęcić uczniów do autorefleksji zadając im pytania po zakończeniu wykonywania zadania:
- Wyjaśnij, jak bardzo jesteś pewny swojego wyniku?, lub – Jak sądzisz jak ci poszło?
Odpowiedź na to pytanie uruchamia refleksję ucznia, szczególnie, gdy się rozszerzy to pytania o następne – Wyjaśnij dlaczego tak sądzisz?
- Jakie są twoje mocne strony, i nad czym powinieneś jeszcze pracować?
Dzięki odpowiedzi na to pytanie uczeń zdaje sobie sprawę na czym może bazować (co zwiększa jego poczucie kompetencji) i identyfikuje obszar do pracy i poprawy.
Uczeń powinien następnie swoją opinię skonfrontować z informacją zwrotną otrzymaną od nauczyciela.
Uczniowie często skupiają się na szczegółach np. – mam kłopoty z interpunkcją, i pomijają głębsze i szersze aspekty, jak np.: konstrukcja eseju. Zdarza się to na każdym przedmiocie, na przykład na matematyce uczeń może zauważyć, że popełnił błąd rachunkowy, a pominąć to, że jego tok rozumowania był błędny.
Dlatego konfrontacja z informacją zwrotną nauczyciela może być bardzo pomocna.
Dzięki odpowiedzi na to pytanie uczeń może zaplanować swoje własne uczenie się.
- Co i kto może Ci pomoc w pokonaniu trudności?
Jeśli uczeń już wie, nad czym ma pracować, to teraz może zastanowić się – jak ma to zrobić. Nie dla każdego ucznia jest to jasne, dlatego warto, aby nauczyciel o tym z uczniem porozmawiał.
Te trzy pytania można zadać uczniom po każdym wykonanym przez nich zadaniu lub na podsumowaniu działu lub semestru.
Celem jest to, aby uczniowie poświęcili czas na zastanowienie się, co im idzie dobrze oraz nad czym i jak mogą pracować w przyszłości.
Jeśli autorefleksja zostanie zapisana w zeszycie ucznia, to będzie do niej można wrócić, zastanowić się nad nią powtórnie i ocenić, czy coś się w czasie zmienia.
Te zapisy mogą posłużyć do rozmowy nauczyciela z uczniem o jego rozwoju i są zapisem postępów ucznia. Mogą być też pomocne przy ocenianiu.
Nauczycielka matematyki w Mińsku Mazowieckim – Joanna Sułek, zaproponował uczniom klasy czwartej wypełnienie na koniec semestru materiału zawierającego trzy miejsca do wpisania: korona, schody i potrzeby.
Korona – moje sukcesy, np. nareszcie umiem dzielić pisemnie, poprawiłem dyktando.
Schody – co chcę poprawić, droga do rozwoju, np. będę punktualnie przychodzić na lekcje.
Potrzeby – co mi potrzebne (z zewnątrz), aby pracować nad sobą, np. zapiszę się do koła teatralnego i na zajęcia wyrównawcze z matematyki.
Na prośbę Asi narysowałam odpowiednią wklejkę, która może pomoc uczniom we wpisaniu autorefleksji.
Można oczywiście nie używać wklejki, tylko zapisać refleksję pod symbolami: korona, schody i strzałka.