Ocenianie kształtujące ze swoją podstawą w postaci informacji zwrotnej może być  potężnym narzędziem w nauczeniu i uczeniu się. Jednak nie dzieje się to bez zadbania o dobre jej wykorzystanie. W tym wpisie kilka pomysłów na przekazywanie uczniom informacji zwrotnej.

• Po pierwsze uczniowie muszą korzystać z informacji zwrotnej, a to nie dzieje się tylko poprzez przekazywanie. Do tego potrzebne jest partnerstwo w nauczaniu i przekonanie zarówno nauczycieli, jak uczniów, że informacja zwrotna służy pomocy uczniom w uczeniu się i przyczynia się do osiągania przez nich sukcesów.
• Z kolei informacja zwrotna pozyskiwana od uczniów powinna służyć nauczycielowi do dostosowania nauczania do potrzeb uczniów.

Informacja zwrotna w obie strony wymaga od nauczycieli i uczniów zmiany w myśleniu o uczeniu i nauczaniu. Polega one na głębokim przekonaniu, że sukces ucznia jest wspólną sprawą i że  nauczyciel i uczniowie są po tej „samej stronie”.

Umowa pod tytułem – stosowanie oceniania kształtującego –  wymaga konsekwencji ze strony nauczyciela, to on ma przekonać uczniów, że jego celem nie jest ocenianie uczniów, krytykowanie i zmuszanie do uczenia się, a jedynie pomóc im w nauce. Na to składa się przyzwolenie na błąd, odejście od oceniania stopniami na rzecz przekazywania informacji zwrotnej, podawania uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu, organizowania procesu uczenia się, tak, aby uczniowie mogli uczyć się wzajemnie od siebie, dawanie uczniom samodzielności i przekazywanie odpowiedzialności za proces uczenia się.

8 kierunek polityki oświatowej państwa na rok szkolny 2025/2026 brzmi: „Wspieranie aktywności poznawczej i poczucia sprawczości ucznia poprzez promowanie oceniania kształtującego i metod aktywizujących w dydaktyce”, zaleca on nauczycielom przyjrzenie się ocenianiu kształtującemu. Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to łatwe i wymaga wymienionych powyżej zmian w praktyce nauczania.

Pomocą może być rozpoczęcie pracy z Moim zeszytem pomagającym się uczyć. Mój zeszyt prowadzi nauczyciela i ucznia przez proces nauczania i uczenia się, daje właściwą strukturę lekcji zgodną z ocenianiem kształtującym.

Zajmę się podstawą oceniania kształtującego, czyli informacją zwrotną do pracy ucznia.

Informacja zwrotna pełna do pracy ucznia składa się z trzech elementów:

• Co uczeń zrobił dobrze – zgodnie z kryteriami.
• Co uczeń zrobił nie dobrze i jak może to poprawić.
• Jak uczeń może dalej się rozwijać. Co dalej?

Jest to wyczerpująca informacja zwierająca wskazówki do całej pracy. Jednak może być trudna w odbiorze, szczególnie dla młodszych uczniów. Szczególnie trudny jest ostatni punkt, gdyż trudno jest przewidzieć najlepszą drogę dla rozwoju. Dlatego lepiej jest w tym punkcie dać wskazówki, co dalej. Przy czym powinny być to wskazówki i kierunki – nad czym uczeń może się dalej skupiać.

Można posługiwać się innymi formami, które mają większe szanse dotarcia i wykorzystania przez ucznia. Szczególnie polecane są przy ocenie kształtującej koleżeńskiej.

Poniżej kilka propozycji.

Do każdej oceny kształtującej muszą być wcześniej podane kryteria sukcesu i informacja do nich się tylko odnosi.

1. Odpowiedzi na pytania:

• Co zrobiłeś dobrze?
• Co możesz spróbować zrobić inaczej?

Uwagi nie muszą dotyczyć wszystkich kryteriów sukcesu. Formułujący informację zwrotną może wybrać to, co szczególnie mu się spodobało i to co wydaje się konieczne do zmiany.

2. Dwie gwiazdy i jedno życzenie

Dwie sprawy, które wykonałeś dobrze – zgodnie z kryteriami i jedną, którą mogłeś wykonać inaczej.

Ten sposób jest szczególnie zalecany przy ocenie koleżeńskiej, gdyż uczniowi formułującemu informacje zwrotną trudno odnieść się do wszystkich zapowiedzianych kryteriów.

Przy tym sposobie oceniania trzeba poinformować uczniów i rodziców, że informacja zwrotna nie będzie odnosić się do wszystkiego. Ale dzięki temu, jest szansa, że uczeń wprowadzi wskazówkę.

3. Pytanie

Dokończenie dwóch zdań:

• Podoba mi się …., gdyż … .
• Interesuje mnie, dlaczego zrobiłeś … ,

Ten sposób zachęca ucznia do odpowiedzi na pytanie i nawiązanie kontaktu z przekazującym informacje zwrotną. Sposób zalecany też przy ocenie koleżeńskiej.

Informacja zwrotna nie może ograniczać się tylko do wytknięcia błędów, gdyż wtedy nie różni się od oceny sumującej w postaci podkreślenia (np. na czerwono), co jest źle. Taka ocena zniechęca wtedy ucznia do poprawy pracy.

Nie warto też za każdym razem formułować informacji zwrotnej pełnej, gdyż zbyt wiele informacji przytłacza ucznia i nie jest on w stanie wykorzystać wszystkich wskazówek.

Warto jest też zwrócić uwagę na słówko – można, zamiast – musisz. Czyli sformułowanie informacji zwrotnej, jako propozycji, a nie rozkazu. Propozycja jest znacznie lepsza do przyjęcia.

Na koniec jeszcze jedna wskazówka. Warto, aby informacje zwrotne do pracy ucznia znajdywały się w Moim zeszycie pomagającym się uczyć i były wykorzystywane przez ucznia do poprawy. Jeśli tak się dzieje, to uczeń ma szansę zobaczyć, że robi postępy, a to jest najlepszy sposób na motywację do dalszej nauki.