Uczniowie potrafią zauważyć zmiany w swoim myśleniu, śledzić i analizować swój proces uczenia się. Mają umiejętności metapoznawcze, są najlepszym źródłem informacji, o tym jak się uczą.

Jeśli nauczyciel zachęca uczniów do analizy ich własnego procesu uczenia się, to realizuje drugą strategie oceniania kształtującego: Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą. Moim zdaniem jest to jedna z najważniejszych strategii OK, a niestety jej część mówiąca o pozyskiwaniu przez nauczyciela informacji jest często w szkołach zaniedbywana.

Rozmawiając z uczniami o tym, co pomaga, a co przeszkadza im się uczyć, jak również pozyskiwanie informacji – gdzie są uczniowie w procesie uczenia się, daje nauczycielowi bezcenne wskazówki do planowania procesu nauczania.

Nawet bardzo młodzi ludzie dostrzegają wzorce i zmiany w swoim otoczeniu, które pomagają im się uczyć. Widać to często po zachowaniu ucznia, na przykład, gdy poprawia błąd, który przed chwilą popełnił lub gdy rozpromienia, gdy coś nagle zrozumie.

Uczniowie potrzebują uwagi nauczyciela, nawet bardziej niż doceniania. Chodzi o to, aby dać uczniowi czas na samodzielna pracę, służyć pomocą o zauważyć pracę ucznia. Trzeba prosić ucznia, aby wytłumaczył swój tok myślenia, a nie tylko potrafił podać właściwy wynik.

Cztery sposoby rozwijania umiejętności metapoznawczych uczniów.

1. Skupienie się na procesie, a nie na wyniku

Można zacząć od powstrzymania się od oceny na przykład w postaci: „Dobry wynik”, na rzecz polecenia: „Opowiedz mi więcej, jak doszedłeś do rozwiązania” lub „Co tym razem zrobiłeś inaczej?”.

Pokazuje to uczniom, że nauczycielowi zależy na tym, jak uczeń myśli, i że docenia  jego myślenie oraz jest mu gotowy pomóc.

2. Docenianie refleksji uczniowskiej

Nauczyciel powinien (jako zwyczaj) polecać uczniom podsumowanie i formułowanie refleksji na temat tego, czego się uczą. Refleksja jest kluczowa drogą do uczenia się.

Wielu nauczycieli nie docenia jej znaczenia, tłumaczą, że nie mają na nią czasu, gdyż program nauczania jest bardzo napięty. Jednak, jeśli uczniowie nie mają okazji podsumować tego, czego się nauczyli, to ich nauka jest powierzchowna.

Refleksji trzeba uczniów uczyć poprzez praktykę w sporządzaniu notatek.

Refleksja może dotyczyć również procesu uczenia się, wtedy daje nauczycielowi wgląd w proces uczenia się ucznia.

Nauczyciel może modelować refleksje, na przykład, gdy rozwiązuje zadanie na tablicy, może wyjaśniać swój tok rozumowania. Po pewnym czasie uczniowie zaczynają naśladować nauczyciela i formułuje refleksje na przykład w następujący sposób: „Sprawdziłem to ponownie i zdałem sobie sprawę…” lub „Spróbowałem inaczej i teraz rozumiem”. To daje wgląd w myślenie ucznia i w to, czego on faktycznie potrzebuje.

3. Czego się nauczyliśmy

Robienie stop  klatek na wspólne podsumowanie – czego się nauczyliśmy.

Oprócz codziennych refleksji, na konie tematu można zrobić podsumowanie – „Czego się nauczyliśmy?”.

Takie wspólne podsumowanie daje szanse uczenia się wzajemnego i poszerza proces uczenia się.

4. Docenianie

Chodzi o docenianie nie osiągniętego wyniku („Dobra robota”), ale podejmowanej próby („Ciekawy sposób rozumowania”). Docenianie nie jest dla nauczyciela proste, szczególnie, gdy dotyczy ucznia milczącego, który nie ujawnia się ze swoimi pomysłami. Warto, aby nauczyciel wyznaczał sobie uczniów do obserwacji w czasie lekcji, tak, aby stale kogoś nie pomijać.

Inspiracja artykułem Brooke Harrington