W stosowaniu i konstruowaniu tabel oceniania pierwszą trudnością jest określenie poziomów umiejętności reprezentowanych przez ucznia.
O tabelach oceniania szeroko stosowanych w USA pisałam w jednym z poprzednich wpisów: https://oknauczanie.pl/tworzenie-tabel-oceniania-ktore-sprzyjaja-rozwojowi-uczniow
Tym razem przytoczę skalę biegłości opracowaną przez Roberta Marzano, stosuje on skalę czterostopniową:
Poziom 4.0 oznacza zdolność ucznia do przekazywania zdobytej wiedzy i umiejętności w wielu sytuacjach. Na przykład uczeń potrafi zastosować koncepcję komórki do wyjaśnienia roli wirusów w chorobach nowotworowych.
Poziom 3.0 oznacza zrozumienie przez ucznia podstawowych zasad i praktyk w danej dyscyplinie. Na przykład uczeń potrafi wyjaśnić dlaczego społeczeństwa demokratyczne muszą równoważyć prawa i obowiązki jednostki z dobrem wspólnym.
Poziom 2.0 oznacza, że uczeń rozumie konkretne pojęcia i to pozwala mu pogłębić wiedzę i zastosować ją w praktyce, np. zna wzory na obliczanie pól i potrafi je zastosować do obliczenia powierzchni.
Poziom 1,0 oznacza zdolność ucznia do osiągnięcia poziomu 2,0 przy bezpośrednim wsparciu nauczyciela.
Poziom 0,0 oznacza, że uczeń nie jest w stanie osiągnąć poziomu 2,0 nawet przy wsparciu nauczyciela.
Oznaczanie poziomów zdaniem Michel McDowell, z którego artykułu zamieszczonego na portalu Edutopia korzystam, może być wykorzystane do planowania przez nauczyciela strategii nauczania.
Badania wykazały, że istnieje dopasowanie podejścia pomiędzy poziomem uczenia się, nad którym pracują uczniowie, a strategią nauczania stosowaną przez nauczycieli . Oznacza to, że niektóre strategie mają większy wpływ i znaczenie na poziomie 2,0, podczas gdy inne mają większy wpływ na poziomie 3,0 lub 4,0.
McDowell wyjaśnia to na przykładzie jazdy rowerem. Na początku potrzebujemy wyraźnych instrukcji, modelowania i korygujących informacji zwrotnych. To doprowadza do utrzymywania roweru w pozycji pionowej, jechania po twardej powierzchni z powolnym pedałowaniem.
W miarę postępów zaczynamy łączyć umiejętności w jedną całość. Proces ten wymaga koordynacji, monitorowania postępów, otrzymania dopasowanych wskazówek (np. Kiedy pedałujesz, zmieniaj biegi) i odpowiedzi na pytania (np. Co mam zrobić jadąc pod górę?). W końcu przechodzimy do jazdy rowerem w różnych warunkach terenowych, a nawet wykorzystywać nasze umiejętności utrzymywania równowagi w innych aktywnościach (np. surfingu, jeździe na deskorolce).
Droga do nauki jazdy na rowerze wymaga różnych strategii na różnych etapach nauki.
Widać, że na każdym etapie nauki jazdy na rowerze pożądane są różne strategie. Tak samo w nauce innych umiejętności.
Dostosowanie strategii nauczania i informacji zwrotnych do poziomów biegłości ma kluczowe znaczenie dla skutecznego uczenia się.
- Strategie 2.0
Bezpośrednie instrukcje i korygująca informacja zwrotna. Na tym etapie uczniowie zdobywają podstawową wiedzę i umiejętności. Nacisk należy położyć na przejrzystość, prostotę, właściwe informacje zwrotne i bezpośrednie wytyczne w postaci modelowania krok po kroku. Nauczyciel dzieli materiał na łatwe do opanowania części; udziela prostych instrukcji; i natychmiastowej udziela informację zwrotną.
Na przykład podczas nauczania podstawowych pojęć matematycznych nauczyciel może używać schematów, pomocy wizualnych i jasnych wyjaśnień, aby pomóc uczniom zrozumieć podstawowe zasady. W analogii do jazdy rowerem celem jest zapewnienie umiejętności pedałowania, przed przystąpieniem do innych skomplikowanych manewrów.
- Strategie 3.0
Zaczynamy łączyć wiedzę i umiejętności już posiadane z nowymi, prowokujemy dyskusję, rozwiązujemy napotkane problemy, wykorzystujemy wzajemne uczenie się. Projekty grupowe, dyskusje i debaty to doskonałe sposoby na wspieranie krytycznego myślenia i zwiększanie zrozumienia. Chodzi o przejście od zwykłego wykonywania instrukcji do aktywnego angażowania się i stosowania wiedzy w różnych kontekstach. Informacje zwrotne na tym etapie powinny sprzyjać autorefleksji oraz utrwalaniu i udoskonalaniu pomysłów.
- Strategie 4.0
Zaczynamy wykorzystywać zdobyte umiejętności i wiedzę w różnych kontekstach: rozwiązywanie problemów, uczenie się oparte na projektach, projekty badawcze, stawianie przed uczniami wyzwań. Informacje zwrotne powinny koncentrować się na rozwijaniu zdolności uczniów do autorefleksji oraz udoskonalaniu własnej praktyki i stosowaniu wiedzy w nowych sytuacjach.
- Strategie 1.0
Kiedy uczniowie mają trudności z osiągnięciem poziomu biegłości, nauczyciel musi ustalić, czy potrzebują po prostu więcej czasu na ćwiczenie, czy też specjalnych poleceń i wyjaśnień. Aby o tym się przekonać warto zadawać uczniom pytania typy: Co sprawia, że to mówisz?, Powiedz jak doszedłeś do tego wniosku?.
Można rozważyć użycie sprawdzonych przykładów.
- Strategie 0.0
Występuje, gdy uczeń lub grupa uczniów nie robi postępów w nauce. Warto wtedy współpracować z innymi nauczycielami i określać wspólnie odpowiednie strategie.
Dostosowania strategii nauczania i informacji zwrotnych do poziomu biegłości jest kluczem do zapewnienia uczniom płynnego przechodzenia z jednego poziomu na drugi, zbudowania solidnych podstaw, skutecznej współpracy i ostatecznie zastosowania swojej wiedzy w różnych kontekstach. Analogicznie do nauki jazdy rowerem, chodzi o to, aby w końcu podróż była przyjemna i wydajna.
O tabelach oceniania napisałam specjalny rozdział do wznawianej mojej książki: Uczę się uczyć. Powinna być dostępna na początku przyszłego roku. Rozdział będzie zawierał przykłady tabel polskich nauczycieli z inicjatywy Frajda z nauczania: Elżbiety Łuczkiewicz, Barbary Jaworowicz, Beaty Fiszer, Kariny Wójcik, Bożeny Rakowskiej, Patrycji Doroszewskiej – Olender i Barbary Bartnik. Jeśli jeszcze ktoś chciałby podzielić się przykładami, to proszę do mnie napisać jeszcze w tym roku: danuta.sterna@gmail.com