Można zapytać – dlaczego uczniowie tak rzadko pytają? Prawdopodobnie dlatego, że sądzą, że ich zadaniem jest odpowiadanie na pytania, a nie ich zadawanie. Poza tym wielu uczniów uważa, że zdawanie pytań może ujawnić ich niewiedzę, i nie chcą być źle odebrani przez rówieśników i nauczyciela. A po trzecie uczniowie często nie wiedzą, o co mogą zapytać.
Z drugiej strony, nauczyciele zwykle tak prowadza lekcję, że nie ma w niej miejsca na pytania uczniów. Dlatego przede wszystkim to nauczyciel sam musi cenić zadawania przez uczniów pytań.
Wiadomo, że uczniowie więcej się uczą, zadając pytania, zaś nauczyciel z zadawanych przez uczniów pytań wnioskuje, co trzeba lepiej uczniom wytłumaczyć, a co już jest dostatecznie przez nich opanowane.
Jackie Acree Walsh w swoim artykule przedstawia pięć sposobów na zachęcenie uczniów do zadawania większej liczby pytań.
1. Ustal oczekiwania w stosunku do pytań ze strony uczniów
Porozmawiaj z uczniami na temat zadawania przez nich pytań (oczywiście dotyczących tematu). Uświadom im, że dzięki pytaniom uczą się więcej i lepiej i że ty oczekujesz od nich, że będą je zadawać. Możesz przedyskutować z nimi następujące stwierdzenia:
- Zadaję sobie pytania, aby monitorować moje myślenie i uczenie się.
- Stawiam pytania, aby wyjaśnić i pogłębić moje zrozumienie tematu.
- Używam pytań, aby zrozumieć inne perspektywy i zaangażować się we wspólne myślenie i uczenie się.
- Używam pytań, aby pobudzić moją ciekawość i kreatywność.
2. Rozwijaj umiejętności zadawania pytań
Jak uczyć tych umiejętności? Jackie Walsh w swoim artykule zawarła kilka wskazówek dla uczniów dotyczących zadawania pytań:
- Zapytaj o podstawowe idee związane z tematem, np.: Co jest tu najważniejsze?; Co mnie dziwi?; Czego nie rozumiem?; Jak mógłbym to wytłumaczyć własnymi słowami?.
- Zapytaj o to, jak temat łączy się z tym, co już znamy, np.: Co mi przychodzi do głowy na ten temat?; Co już wiedziałem na ten temat?; Czy to się jakoś łączy z tym, co już wiem?; Jak to co usłyszałem powiększa moją wiedzę?.
- Zapytaj w celu lepszego zrozumienia, np.: Co autor chciał przekazać?; Co chciał przez to powiedzieć?; Czy można to powiedzieć inaczej?; Jaki można tu podać przykład?; Jak można to podsumować?.
- Zapytaj o porównania, np.: Jak to jest podobne do…?; Jak to się różni od…?; Jak te dwie sprawy się łączą?; Co można byłoby jeszcze do tego dodać?; Jakie można wyciągnąć wnioski?.
- Zapytaj o wartość, np.: Jakie ma to znaczenie?; Jak można byłoby to ocenić?; Jak można to zastosować?
- Zapytaj, o to co cię ciekawi, np.: Chciałbym wiedzieć – dlaczego…?; Czy kiedykolwiek pomyślałem …?.
- Zapytaj o wyzwanie, np.: Jakie mogłoby być inne podejście do tego tematu?; Co, jeśli …?; Jak inaczej można to ująć?.
- Zapytaj o nowe podejście, np.: Jaka mogłaby być reakcja na…?; Co, jeśli…? Co można tu zmienić?.
3. Proś uczniów o formułowanie pytań
Uczniowie mogą nie wiedzieć, o co mogą zapytać, można im w tym pomóc. Na przykład można poprosić o stworzenie przez ucznia pięciu pytań dotyczących pracy domowej lub danego fragmentu tekstu. Nie muszą to być pytania, na które uczniowie nie znają odpowiedzi, chodzi o to, aby uczniowie nauczyli się formułowania pytań. W dalszej części lekcji uczniowie mogą zadać sobie te pytania w parach.
4. Zapewnij czas i możliwość zadawania pytań
Jeśli uczniowie mają zadawać pytania, to muszą mieć taką możliwość. Jeśli nauczyciel dba o przeznaczenia czasu na zastanowienie się i refleksję, to w tym czasie uczniowie mogą pomyśleć nad pytaniami.
Zwyczaj przeznaczania czasu na zastanowienie się nad odpowiedzią na pytanie nauczyciela, uczy uczniów, że można w tym czasie pomyśleć również nad pytaniem do nauczyciela. Dobra jest również praktyka robienia 3-5-sekundowej przerwy po zakończeniu odpowiedzi ucznia na pytanie, aby można było zastanowić się nad udzieloną odpowiedzią i nad zadaniem dodatkowych pytań.
Robienie krótkich przerw na zastanowienie się, jest bardzo korzystne dla tworzenia pytań. Przy czym lepiej zapytać ucznia – „Jakie masz pytania?”, niż – „Czy masz jakieś pytania?
5. Stwórz kulturę, w której ceni się pytania uczniów
Nauczyciele muszą intencyjnie informować uczniów, że zależy im na zadawaniu przez uczniów pytań, że ciekawość uczniów jest przez nich ceniona. Poinformuj uczniów, że zadając pytania wyjaśniające, nie tylko poprawiają swoje rozumienie, ale także pomagają innym uczniom w uczeniu się i tobie w nauczaniu. Możesz powiedzieć na przykład: „Naprawdę doceniam pytanie, które zadała Maria. Porusza ono bardzo istotne zagadnienie”.
Jackie Acree Walsh Jak zachęcić uczniów do zadawania więcej pytań?