Dwie sprawy, które wstrzymują nauczycieli przed ocenianiem uczniów poprzez przekazywanie im informacji zwrotnej:
- Czasochłonność i pracochłonność – po stronie nauczyciela
- Niewykorzystywanie informacji zwrotnej – po stronie ucznia.
Są to najczęściej poruszane sprawy przy przechodzenie na ocenianie kształtujące.
W pierwszej sprawie jako ułatwienie proponowane są tabele do informacji zwrotnej, które skracają czas jej formułowania. Tabela taka złożona jest z trzech kolumn:
- w pierwszej wpisane są kryteria sukcesu ustalone i przekazane uczniom przed wykonaniem pracy,
- w drugiej miejsce na znaczki:
+ = kryterium jest spełnione
+/- = kryterium spełnione częściowo
– = kryterium niespełnione
- w trzeciej kolumnie jest miejsce na uwagi nauczyciela, w przypadku, gdy przy kryterium pojawił się zapis +/- lub -.
Pod tabelą jest miejsce, gdzie nauczyciel może napisać uczniowi wskazówki do dalszego rozwoju.
Taka tabela zdecydowanie zmniejsza czas i ułatwia pracę nad formułowaniem informacji zwrotnej. Jednak jeśli do pracy jest określonych wiele kryteriów sukcesu, to nauczyciel musi odnieść się do każdego z nich.
Jeśli pomnożyć wysiłek przez liczbę uczniów, to widać, że zadanie formułowania informacji zwrotnej jest pracochłonne, szczególnie, gdy nauczyciel nie ma w tym wprawy.
Wykładnie tego wysiłku często zniechęca i nauczyciel woli zostać przy tradycyjnym wystawianiu stopni. Szczególnie wtedy, gdy próby z jego strony przekazywania informacji zwrotnej nie są przez uczniów wykorzystywane (punkt drugi).
Można starać się, tak zorganizować lekcję, aby uczniowie zapoznali się z informacją zwrotną i mieli czas na jej wykorzystanie. Potrzebne jest poświęcanie czasu lekcji na zapoznanie się z komentarzem nauczyciela i poprawę pracy zgodnie ze wskazówkami zawartymi w informacji zwrotnej.
Wymaga to jednak oddzielenie oceny kształtującej od oceny przy pomocy stopni. Badania pokazują, że wystawienie stopnia, niweluje zainteresowanie ucznia informacją zwrotną.
Najważniejsze dla „konsumpcji” informacji zwrotnej przez ucznia, jest stworzenie dogodnych warunków na zapoznanie się z nią. Czyli przeznaczenie czasu lekcji na czytanie i może dyskusję na temat otrzymanego komentarza. Można polecić uczniom zapoznanie się z komentarzami w parach, ale koniecznie jeszcze w czasie lekcji, Druga sprawa to pokazać uczniom, że zapoznanie się z informacją zwrotną i poprawienia swojej pracy – opłaca się. Można to osiągnąć np. poprzez polecenia podobne na klasówce poprawkowej, wtedy uczniowie widzą, że informacja zwrotna pomogła im osiągnąć sukces
Przedstawię pewną propozycję stopniowego przechodzenia na ocenianie kształtujące.
Tym razem nie chodzi o stopniowe zwiększanie liczby prac ocenianych kształtująco, ale o stopniowe przyzwyczajenie się nauczyciela i uczniów do informacji zwrotnej.
Na czym mogłoby to polegać?
Oceniamy pracę w części kształtująco, a w części sumująco.
Umawiamy się z uczniami, że wybrane kryterium (np. tylko jedno) będziemy oceniać informacją zwrotną, a resztę procentami, punktami, czy stopniami, czyli sumująco. Dzięki temu przyzwyczajamy uczniów do zapoznawania się z informacją zwrotną, ale ograniczoną do jednego kryterium.
Można też zrobić inaczej i pozwolić uczniom na wybór kryteriom, które będzie oceniane kształtująco. Wtedy uczeń może wybrać dla niego najważniejsze kryterium i takie, które chce doskonalić. W przypadku wyboru przez ucznia kryterium włączamy go w branie odpowiedzialności za własny proces uczenia się i dbamy o jego autonomię, która jest bardzo pożądaną potrzebą każdego uczącego się.
Takie przygotowanie stopniowe do przekazywania uczniom pełnej informacji zwrotnej, może oswoić z nią zarówno nauczyciela, jak i uczniów.
Takie stopniowe przejście można też wykorzystać w ocenie koleżeńskiej i w samoocenie, jest ono mniej inwazyjne.