Jednym z największych wyzwań w szkołach jest ustalenie poziomu władzy.
Może się to wydawać dziwne, że piszę o władzy w kontekście szkoły, ale ona jest obecna w szkole i trzeba ją umieścić na odpowiednim miejscu.
Autorytarne podejście, w jakim wielu z nas było wychowanych, nie działa we współczesnym świecie. Autorytarny nauczyciel często wygłasza wykłady, rzadko zachęca do interakcji i wywołuje intensywną rywalizację między uczniami. Wtedy atmosfera w klasie jest pełna strachu i karania, panuje kontrola.
Nauczyciele, którzy nie są autorytarni są zazwyczaj bardziej popularni wśród uczniów, ale często doświadczają problemów z dyscypliną w klasie. Dzieje się to dlatego, że mają mniej wymagań do uczniów i stawiają przed nimi mniej wyzwań.
Ale jest jeszcze jeden powód, który sama zaobserwowałam, gdy pracowałam w szkole – uczniowie na lekcjach takiego nauczyciela odreagowują stres innych lekcji. Ponieważ nie grozi im kara, to odreagowują strach i kontrolę, który odczuwają na lekcjach innych nauczycieli.
Żaden z tych dwóch stylów kontaktu z uczniami nie jest idealny dla uzyskania maksymalnych wyników w nauce uczniów ani dla ich rozwoju społeczno-emocjonalnego.
Autorytarni nauczyciele wznoszą bariery utrudniające zaangażowanie uczniów, co skutecznie oddala ich od osobistego kontaktu z uczniami. Ich zasady i dążenie do bezwzględnego przestrzegania zasad powoduje, że uczniowie nie czują wsparcia z ich strony i w konsekwencji mniej się angażują.
Nauczyciele nieautorytarni, nazwijmy ich demokratycznymi, starają się stać po stronie uczniów i brać pod uwagę ich potrzeby i ograniczenia. Takie podejście sprawdza się w stosunku do dojrzałych i przygotowanych na to osób. Ale większość uczniów nie spotkało się wcześniej z takim podejściem w domu lub w przedszkolu.
Często brakowało im silnego rodzica, który zapewniałby im troskliwe przywództwo, wskazówki, szacunek, zachętę do odwagi i wsparcie. Tęsknią za strukturą i przywódcą, którego mogliby podziwiać, i z którym mogliby nawiązać kontakt. Często nauczyciel demokratyczny też tego nie zapewnia.
Nauczyciel mający autorytet radzi sobie dobrze z kontrolą i też z budowaniem relacji z uczniami. Stawia wysokie oczekiwania, i stanowi wzór do naśladowania. Docenia i motywuje uczniów. Zachęca uczniów do szacunku i współpracy w uczeniu się.
Istota autorytetu nauczyciela opiera się na dwóch sprawach:
- Tworzeniu środowiska edukacyjnego sprzyjającego uczeniu się. Uczniowie nie mogą uczyć się w przestrzeni, w której nie ma szacunku do ustalonych zasad.
- Zapewnieniu zdrowych kontaktów między dorosłymi i młodymi ludźmi, oferujących pomoc, troskę i wsparcie, szczególnie uczniom, którzy nie otrzymują tego w domu w wystarczającej ilości.
Autor artykułu z którego korzystam Naphali Hoff proponuje zająć się trzema strategiami budowania własnego autorytetu:
- Ustalanie wartości
- Działanie poprzez przykład
- Budowanie relacji
Wartości
Ustalenie wartości powinno odbyć się wspólnie z uczniami. Pytaniem zasadniczym jest: Co jest dla nas ważne, z czego na pewno nie zrezygnujemy.
W swojej praktyce nauczycielskiej ustalanie zasad organizowałam poprzez zapisywanie wartości w trzech okręgach, w środkowym kole uczniowie zapisywali to, z czego nie mogą i nie chcą nigdy zrezygnować, w drugim, to co w pewnych warunkach może być zmienione, a w trzecim, to co jest potrzebne, ale nie jest niezbędne. Często w tym środkowym kręgu uczniowie wpisują: poczucie bezpieczeństwa, wzajemny szacunek, pomoc, brak krytyki itp. Dalej z tych wartości można wybrać, te które chcemy widzieć w naszej szkole.
Warto przełożyć te hasła na praktykę zachowania w szkole. Można wspólnie zastanowić się, jak wygląda szacunek i odpowiedzialność w praktyce? Później w sytuacjach problemowych można się do tych wartości odwoływać.
Przykład
Dawanie przykładu. Nauczyciel, który chce mieć autorytet musi sam przestrzegać zasad i być ich ambasadorem. Nie tylko o nich mówić, ale wdrożyć w codzienne życie. Czyli np. okazywać szacunek uczniowi, nawet jeśli on nie uczy się tak, jak byśmy sobie tego życzyli. Jeśli chcemy, aby uczniowie sobie wzajemnie pomagali, pomagajmy innym nauczycielom i uczniom. Jeśli chcemy, aby uczniowie nie rywalizowali między sobą, to nie rywalizujmy z innymi nauczycielami.
Relacje
Ostatnim krokiem jest wyznaczanie granic i zasad. Na pewno jest to dla wszystkich nauczycieli jasne, ale już mniej jasne jest to, aby tych zasad nie było za dużo i żeby były realne do stosowania.
Pomaga temu tworzenie lepszych relacji z uczniami i budowanie więzi pomiędzy uczniami. Budowaniu relacji pomaga:
- Uważne słuchanie uczniów
- Poznanie uczniów i okazywanie im zainteresowania i troski
- Zapewnianie uczniom bezpieczeństwa.
- Okazywanie miłość, a nie ich kontrolowanie.
- Personalizowanie relacji z każdym uczniem
Nauczyciele są przyzwyczajeni do tego, że oni sami mówią, a w relacjach powinien być czas na słuchanie. Nauczyciel z autorytetem musi umieć słuchać uczniów, zwłaszcza tych, którzy robią rzeczy, które nie są pożądane. Uczniowie potrzebują, aby ich słuchano i to tak, aby nie tylko móc udzielać odpowiedzi na pytania ale, aby po prostu być przy drugiej osobie.
Bardzo często uczniowie, którzy ponieśli porażkę nie mieli wcześniej nikogo, kto chciałby ich posłuchać, nie radząc, tylko tak słuchać, aby sami uczniowie mogli podjąć decyzje.
Druga sprawa to okazywanie zainteresowania, okazywanie troski zamiast kontroli.
Kontakty nauczyciela posiadającego autorytet z uczniem muszą być indywidulne i spersonalizowane. Lepszy jest krótki osobisty kontakt z uczniem niż długi kontakt z całą klasa. Aby można było mieć indywidualny autentyczny kontakt z uczniem trzeba go jednak znać i wykazywać zainteresowanie jego życiem.