Uczniowie stwarzali i stwarzają różnego rodzaju problemy związane z niekorzystnymi zachowaniami utrudniającymi innym uczniom uczenie się i nauczycielowi prowadzenie lekcji). Nauczyciel nie powinien unikać rozmów z uczniami na takie tematy. Oto główne hasła, którymi warto się kierować: gotowość, współczucie, wspólna sprawa, oferowanie pomocy, wspólne planowanie zmiany.
Przedstawiam cztery proste kroki mogące pomóc w trudnej rozmowie.
- Sprawdź sytuację
Zanim zaczniesz rozmowę, sprawdź, czy jest ona w ogóle potrzebna. Czy sytuacja zagraża zdrowiu uczniów, lub zaburza społeczne kontakty? Jeśli uczeń zachowuje się tak, że stwarza niebezpieczeństwo dla siebie lub innych, to najpierw trzeba się zająć kwestią bezpieczeństwa, a następnie, gdy kryzys minie, to można przystąpić do rozmowy.
Jeśli tego nie sprawdzimy, to nasza rozmowa może być pustą przemową, z której uczeń nie skorzyta.
Pierwsza sprawa, to decyzja, czy sam jestem gotowy do zaangażowania się w trudną rozmowę. Oto pytania, które należy sobie zadać: Co czuję wobec tej sytuacji?; Czy jestem wystarczająco spokojny?; Czy potrafię w tym momencie, w tej sprawie myśleć jasno i racjonalnie?
Jeśli odpowiedzi są negatywne, to najpierw trzeba uspokoić samego siebie i własne emocje. Na pewno masz sposoby, jak to zrobić, ale jeśli chcesz to skorzystaj z ćwiczeń uważności. Nasza postawa wpływa na ucznia – jeśli jesteś zdenerwowany, to uczeń tym bardziej jest nerwowy, a twoje uwagi może przyjąć jako krytykę lub atak, co prawie zawsze skutkuje tylko obroną.
Następna sprawa, to sprawdzenie gotowości ucznia. Poświęć kilka sekund na spojrzenie na ucznia i obserwuj jego mowę ciała, kontakt wzrokowy i zachowanie. Sprawdź, czy możesz szybko ustalić informacje o tym, czy jest to dobry moment, aby podejść do ucznia. Nawet szybkie spojrzenie może dać potrzebne informacje. Możliwe, że uczeń czuje się zraniony, jest przestraszony lub np. jest bardzo głodny. Mogą to być oznaki, że podstawowe potrzeby ucznia muszą być najpierw zaspokojone i mogą również wpływać na jego zachowanie. Lepiej przełożyć tę ważną rozmowę na lepszy czas. Można się na taką rozmowę umówić. Rozmowa jest dużym wysiłkiem ze strony nauczyciela i nie warto zmarnować tej szansy.
Ostatnia sprawa do sprawdzenia to – miejsce. Upewnij się, że ty i uczeń jesteście w bezpiecznym i poufnym miejscu przed rozpoczęciem rozmowy.
Robienie przemówienia przed całą klasą, przeważnie jest dla ucznia tylko urazowe.
- Zrozum potrzeby ucznia
Zadbaj o to, aby uczeń także uczestniczył aktywnie w tej rozmowie.
Staraj się poznać jego potrzeby, a to można osiągnąć poprzez słuchanie ucznia. Warto przyjaźnie zacząć rozmowę. Trzeba się też samemu skupić na ujawnionym problemie. W tym celu warto przywołać fakty: „Zauważyłem, że się spóźniłeś” lub „Wyglądasz na naprawdę zmęczonego i zauważyłem, że przysypiałeś podczas lekcji” Jeśli uczeń nie zareaguje od razu na fakty i nie przejdzie do wytłumaczenia się, to warto wesprzeć go poprzez współczujące stwierdzenia, takie jak: „Wielu osobom jest teraz ciężko” lub „Wiem, że inni też zmagają się z…”
Dowiedz się, co się dzieje: Poświęć trochę czasu na zbadanie, co dzieje się w życiu ucznia. Możesz to zrobić, zadając pytania otwarte, aby uzyskać więcej informacji, koncentrując się na szczegółach, takich jak: kto, co, kiedy, gdzie i jak?. Kiedy utkniesz, nie wiedząc, co dalej powiedzieć, zawsze możesz zapytać: „Czy możesz mi powiedzieć coś więcej na ten temat?”
Nie radź, nie naprawiaj. Kiedy uczeń zaczyna mówić, ważne jest, aby przedstawić potwierdzenie za pomocą komentarzy, takich jak „To brzmi naprawdę poważnie” lub „Myślę, że wiele osób czułoby się tak samo w takiej sytuacji. To ma sens, że tak się czułeś”. Potwierdzenie pokazuje, że zależy Ci na uczniu.
Daj sygnał uczniowi, że go rozumiesz. Potwierdź, co usłyszałeś. Aby upewnić się, że uczeń czuje się wysłuchany i zrozumiany, warto zadawać pytania wyjaśniające, takie jak „Kiedy powiedziałeś…, co miałeś na myśli?” lub „W moim rozumieniu, głównymi wyzwaniami są tutaj…” lub „Czy jest coś, co chciałbyś dodać?. Można też parafrazować wypowiedź ucznia, czyli: powtarzać, co uczeń powiedział, choć najlepiej innymi słowami i pytać, czy dobrze się to zrozumiało.
Zachęcenie ucznia do wyjaśnień i mówienia może nie być łatwe, dlatego warto pomóc sobie pytaniami.
- Pokaż, że ci zależy
Uczeń musi czuć, że rozmówcy na nim zależy, że to nie jest przepytywanie i osądzanie. Można zaznaczyć: „Jestem tu dla Ciebie” i „Masz wielu ludzi, w tym mnie, którzy dbają o Ciebie”.
Aby uczeń nie czuł samotny z problemem, warto używać formy – „my” zamiast „ty”. Czyli zamiast: „Co możesz z tym zrobić” – „Co możemy zrobić?”
Również warto powstrzymać się od udzielania porad (często kulą w płot), można zadać uczniowi pytanie: „Jakie widzisz możliwości, co możemy zrobić? lub „Czego potrzebujesz?”. Jeśli uczeń ma problem z wymyśleniem sposobów wyjścia z trudnej sytuacji można zapytać: „Gdyby twój przyjaciel miał podobny problem, co byś mu powiedział?”
Jest to ważna część rozmowy, w której pomagamy uczniowi wyjść z trudnej sytuacji. Znając ucznia, można bazować na jego zasobach i dobrych stronach. Na przykład można powiedzieć: „wierze, że najdziesz sposób wyjścia z tego problemu. Pamiętasz, jak wcześniej poradziłeś sobie z…”. Ta część rozmowy pomaga również w zaniechaniu niepożądanych zachowań w przyszłości. Można zapytać: „Co możesz zrobić następnym razem, gdy będziesz mieć podobny problemy?”, „Z kim jeszcze możesz o tym porozmawiać?” lub „Co lub kto może ci pomóc?”.
Ta część jest potrzebna, aby uczeń widział, że można sobie z problemem dać radę z pomocą dorosłych i rówieśników.
- Zakończ pozytywnie
Choć może wydać się to dziwne, to ważne jest, aby podziękować uczniowi za rozmowę. Buduje to relacje i obopólną wdzięczność. Może to wyglądać w ten sposób: „Dziękuję ci za dzisiejszą rozmowę” lub „Gratuluję, że szczerze ze mną rozmawiałaś”.
Warto zaplanować kontynuację rozmowy: „Możesz na mnie liczyć, kiedy tylko będziesz miał problem”, „Chciałabym także w przyszłości z tobą porozmawiać i dowiedzieć się, jak ci idzie. kiedy będziemy mogli się spotkać?”
Rozmowa i budowanie poprzez nią relacji z uczniami jest promowana również przez ocenianie kształtujące w strategii nazywanej krótko – dialog (Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą).
Inspiracja artykułem Carolyn Curtis: https://www.edutopia.org/article/4-steps-discussing-challenging-behavior-student