Empatia to zdolność rozumienia myśli, uczuć i doświadczeń innej osoby. Aby mieć empatię, musimy nie tylko dostrzegać uczucia innych, to także wyrażać troskę i szacunek.
Empatia jest zarówno cechą charakteru, jak i umiejętnością, którą można rozwijać. Podobnie jak w przypadku innych umiejętności możliwych do nauczenia, nauczyciele mogą podjąć kroki w kierunku rozwijania własnej i uczniów empatii.
Bacheket Estabana autor artykułu, z którego korzystam powołuje się na opinię Lisy Westman, autorki książki: Teaching with Empathy: How to Transform Your Practice by Understanding Your Learners (ASCD, 2021). Westman podaje w niej osiem strategii rozwijania empatii. W tym wpisie zajmiemy się dwoma z nich:
- Przejrzystość
Jednym z elementów kładących podwaliny pod empatię jest wspólne zrozumienie procesu uczenia się przez nauczycieli i uczniów. Pierwszy punkt to – przekazywanie uczniom celów i kryteriów sukcesu uczenia się. Ten krok jest też pierwszym krokiem w stosowaniu oceniania kształtującego. Zwraca na niego uwagę profesor John Hattie we wnioskach ze swoich metabadań (wskaźnik wpływu – 0,56). Kryteria sukcesu są konieczne do udzielania uczniom informacji zwrotnej do ich prac. Informacja zwrotna odnoszącą się do kryteriów zapewnia empatyczne podejście do potrzeb uczniów i pozwala im pokonać lukę pomiędzy tym, gdzie są, a gdzie powinni być.
Wskazówka dla nauczyciela: Ustalaj razem z uczniami cele i kryteria sukcesu, odnoś się d o nich w informacji zwrotnej przekazywanej uczniowi.
- Współczucie i wdzięczność
Budowanie empatii w środowisku klasowym polega na otwartych rozmowach o uczuciach, kultywowaniu poczucia przynależności i wyrażania szczerego współczucia i wdzięczności. Współczucie powinno dotyczyć zarówno innych, jak i samych siebie i jest wyrazem zadbania o siebie i innych.
W przypadku nauczyciela warto zacząć od pozbycia się dwóch nauczycielskich aspiracji: bycia męczennikiem i bycie perfekcjonistą. Następnie warto rozpatrywać swoje działania w porównaniu warunkami, które są nam dane. Wtedy mamy szansę na odczucia współczucia dla samych siebie. To samo dotyczy uczniów, jeśli znają swoje potrzeby i możliwości, to mogą być zarówno wdzięczni sobie, jak odczuwać współczucie wobec siebie i innych.
Zauważenie i podkreślanie wdzięczności dla siebie, dla innych i dla świata, prowadzi do empatii. Warto zatrzymać się z uczniami i poświęcić chwilę na wdzięczność.
Wskazówki dla nauczyciela: nie stawiaj sobie zbyt dużych wymagań, bądź sobie wdzięczny za podejmowane działania. Praktykuj z uczniami wyrażanie wdzięczności dla siebie samego i dla innych.
Budowanie empatii powinno być rozłożone na lata, nie można stosować wszystkich strategii na raz, bo się rozmyją. Jedna strategia na raz.
Zdaniem Lisy Westman jeden empatyczny pedagog może zmienić życie ucznia. Myślę, że to jest prawda. Jeśli masz czytelniku wątpliwość, to prześledź swoje szkolne doświadczenie i zobacz ile zawdzięczasz empatycznemu nauczycielowi, który stanął na twojej drodze.