Szkoły zwykle zajmują się okresem dojrzewania w klasie 6 lub 7, a uczniowie i uczennice dojrzewają obecnie wcześniej. Często sytuacja dojrzewania zaskakuje szczególnie dziewczynki. Obecnie ponad połowa dziewcząt na świecie rozpoczyna okres dojrzewania przed ukończeniem 10. roku życia , a coraz powszechniejsze jest rozpoczynanie dojrzewania w wieku 7, 8 lub 9 lat. Wkrótce po nich podążają chłopcy, prawie połowa amerykańskich chłopców osiąga dojrzałość płciową przed ukończeniem 10. roku życia .
Jak wynika z badania przeprowadzonego w 2020 r , na całym świecie średni wiek rozpoczęcia dojrzewania płciowego u dziewcząt zmniejsza się, co dekadę od lat 70. XX wieku, o około trzy miesiące.
Dla wielu dzieci okres dojrzewania jest trudny, niezależnie od tego, kiedy się rozpoczyna – ale jest jeszcze trudniejszy, gdy doświadcza się go jako jedna z pierwszych osób w klasie. Dzieci w okresie dojrzewania czują, że ich ciało się zmienia, gorzej się w nim czują. Szkoły nie są do tego przygotowane, szczególnie szkoły podstawowe.
Zmiana wieku dojrzewania
Do tej pory uznawano, że okres dojrzewania u dziewcząt następuje w wieku około 11–12 lat. W 1997 r. zespół pediatrów opublikował przełomowy raport analizujący dane zdrowotne ponad 17 000 dziewcząt w Stanach Zjednoczonych. Okazało się, że dojrzewanie następuje znacznie wcześniej. Występują wyraźne różnice między grupami etnicznymi. 15 procent białych dziewcząt i 48 procent afroamerykańskich dziewcząt zaczyna dojrzewać już w trzeciej klasie. Amerykańscy chłopcy rozpoczynają okres dojrzewania w wieku około 10 lat, o czym świadczy rozwój jąder, jak wynika z dużego badania przeprowadzonego w 2012 roku .
Uczennice i uczniowie w okresie dojrzewania
Wcześniejsze dojrzewania może mieć skutki w postaci odczuwania stresu, zmiennych stanów emocjonalnych i rozwijającej się otyłości.
Wczesne dojrzewanie wiąże się z negatywnymi skutkami dla zdrowia psychicznego zarówno u chłopców, jak i dziewcząt – ale nie dokładnie w ten sam sposób. U dziewcząt wczesne dojrzewanie wiąże się ze skutkami uwewnętrznionymi – takimi jak stany depresyjne i lękowe oraz niezadowolenie z obrazu własnego ciała. Występuje też uzależnienie od narkotyków i alkoholu. W przypadku chłopców badania wykazały jedynie wyraźny związek między wczesnym dojrzewaniem a zewnętrznymi skutkami, takimi jak uzależnienia i zachowania przestępcze.
Reakcja szkół
Szkoły w USA różnie podchodzą do zjawiska dojrzewania, zależne jest to od Stanu. Niektóre Stany, takie jak Wirginia i Massachusetts, w ogóle się tym nie zajmują; inne, takie jak Nowy Meksyk i Kalifornia zajmują się zagadnieniem dopiero na poziomie gimnazjum i szkoły średniej. Często jest to już za późno, gdyż większość już przeszła wcześniej ten trudny okres.
Naukowcy chcą, aby edukacja w zakresie zdrowia i dobrego samopoczucia rozpoczęła się nieco wcześniej. Nie oznacza to mówienia o zmianach fizycznych ani o prokreacji. Na pewno trzeba mówić w początkowych klasach szkoły podstawowej o autonomii ciała, poruszać takie tematy, jak granice osobiste i sposoby mówienia „nie”. Ważne, aby dzieci w wieku 9 i 10 lat były na dojrzewanie przygotowane.
Nowa polityka edukacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy szkół publicznych w Chicago, przyjęła w maju 2023 r. program nauczania obejmujący takie tematy, jak: umiejętności komunikacyjne, granice osobiste i zaufanie do osób dorosłych. W trzeciej klasie uczniowie biorą udział w lekcjach na temat bezpieczeństwa poruszania się w Internecie oraz zachodzących zmian w okresie dojrzewania i higieny osobistej. W gimnazjum omawia się anatomię, układ rozrodczy człowieka i ciążę.
Co może być pomocne?
Pomocą może być uczenie dzieci radzenia siebie z wahaniami nastroju i zmianami hormonalnych związanymi z wczesnym okresem dojrzewania – jak rozwiązywać konflikty, radzić sobie z rozczarowaniem i emocjonalnymi reakcjami. Korzystna jest współpraca z rodzicami uczniów.
Warto udostępnić uczniom skrzynkę na pytania o drażliwe sprawy. Uczniowie mogą zadawać anonimowo pytania. Uczennice pytają np.: czy kiedy po raz pierwszy dostaną miesiączkę, ktoś w szkole pomoże im zdobyć tampon lub podpaskę; czy miesiączka jest bolesna; czy muszą natychmiast zmienić ubranie itp. O tych pytaniach można porozmawiać z rodzicami uczennic, aby to oni odpowiedzieli dzieciom na pytania. Rodzice zwykle nie zdają sobie sprawy z pytań, jakie nurtują dzieci.
Pytania uczniów, mogą posłużyć jako tematy lekcji, np. dlaczego zmienia się zapach osoby, jak zachować higienę.
Ważnym tematem jest zaburzenie snu. Badania sugerują, że dzieci przechodzące okres dojrzewania wcześnie doświadczają zakłóceń snu. Z badań wynika, że lepiej byłoby, gdyby lekcje w okresie dojrzewania zaczynały się później. Jest to trudne do zorganizowania, dlatego warto wyjaśniać uczniom zdrowe nawyki związane ze snem, takie jak – nieużywanie przed snem urządzeń elektronicznych, ograniczenie wzajemnych kontaktów cyfrowych i chodzenie spać o określonej porze.
Materiały higieniczne w szkole
Mniej niż połowa stanów wymaga od szkół zapewniania produktów menstruacyjnych . Niektóre Stany, np. Georgia i Arizona, oferują fundusze na takie pomoce, ale nie wymagają od szkół ich posiadania. Nowy Jork, Wirginia i Waszyngton – wymagają od szkół ich zapewnienia, ale nie oferują funduszy. Ponadto wiele z tych wymogów i funduszy jest realizowana wyłącznie dla uczniów gimnazjów i szkół średnich; uczniowie szkół podstawowych są często pomijani.
Czy dziecko w okresie dojrzewania staje się dorosłe?
Ponieważ dzieci dojrzewają w różnym wieku, trudno jest nauczycielowi rozpoznać, czy taki okres już nadszedł. Należy jednak pamiętać, że wszystkie dzieci, nadal są dziećmi.
Sam fakt dojrzewania nie czyni z nich dorosłych.
Potrzebujemy otwartego mówienie o dojrzewaniu i rozwoju ciała.
Rola nauczycieli i szkoły
Większość nauczycieli ma poczucie, że zajmowanie się tą sprawą wykracza poza ich obowiązki i obszar specjalizacji i jest dla nich uciążliwe.
Tą sprawą powinny się zająć programy kształcenia nauczycieli. Nauczyciel powinien być do tej roli przygotowany i wiedzieć, przez co przechodzą uczniowie i uczennice w tym okresie.
W USA dostępne są witryny Amaze i Amaze Jr. które oferuje szereg krótkich, bezpłatnych filmów z objaśnieniami dotyczącymi zdrowia. Powstała też literatura dla nauczycieli i uczniów.
Wszyscy przeszliśmy przez okres dojrzewania, więc warto sięgać do własnych przeszłych doświadczeń.
Korzystałam z artykułu Daniela Leonarda