Jedna ze strategii oceniania kształtującego – Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań, dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą, można określić jednym słowem – dialog.
Wzajemne słuchanie się i branie pod uwagę zdania innych jest podstawą do budowania spójnej społeczności szkolnej — takiej, w której wszyscy jej członkowie czują się akceptowani, bezpieczni, szanowani i doceniani oraz wiedzą, że ich głos ma znaczenie.
Moim zdaniem we współczesnej szkole konieczna jest rozmowa i branie pod uwagę opinii uczniów. Skończyły się czasy, gdy wszystko zależało od nauczycieli, a uczniowie mieli jeden obowiązek – uczyć się. Młodzi ludzie przebywają w szkole wiele godzin, często (z wykluczeniem czasu snu) są w szkole dłużej niż w domu. Tu są wychowywani i kształtują się na obywateli. Jeśli nie damy im prawa głosu, jeśli nie będziemy z nimi rozmawiać, to w przyszłości nie będą umieli zarządzać swoim życiem i być odpowiedzialnymi obywatelami.
Tworzenie kultury integracji wymaga ciągłej, celowej pracy każdego członka społeczności. Niedawny raport (USA) na temat tworzenia włączających kultur szkolnych, przygotowany przez Community Inclusion Project w Ontario, zauważa, że wysiłki w tym kierunku muszą opierać się na filozofii, zgodnie z którą cała szkoła ponosi odpowiedzialność za jej tworzenie.
Jak jest w naszej szkole?
Najpierw warto zbadać na ile akceptacja i przynależność są wpisane w nasza społeczność szkolną.
Można zaprosić wszystkich do odpowiedzi na pytania:
- Czy czujesz się akceptowany w szkole? Dlaczego tak lub dlaczego nie?
- Czy czujesz, że należysz do społeczności szkolnej? Dlaczego tak lub dlaczego nie?
- Jak możemy wspólnie stworzyć szkolną kulturę akceptacji i przynależności?
Pytania te powinny być skierowane zarówno do uczniów, jak i nauczycieli oraz administracji szkolnej. Dorośli też powinni czuć się w szkole dobrze. Pytania wydają się proste, ale rozmowy i zebrane za ich pośrednictwem informacje mogą być przełomowe. Warto rozpocząć rok szkolny od tych pytań i dyskusji wokół odpowiedzi. Analiza uzyskanych odpowiedzi może pomóc w zaplanowaniu budowania kultury opartej na akceptacji i przynależności. Celem jest, aby każdy czuł się ważnym, zauważonym i docenionym.
Taka dyskusja może nie być komfortowa, gdyż może demaskować stan faktyczny, który nie jest uświadamiany. Ale jednocześnie może dać wskazówki, jak sytuację poprawić.
Dobrze, jeśli wnioski z dyskusji wpłyną na modyfikowanie wizji, misji i celów szkoły, tak, aby dokumenty szkolne „nabrały” życia. Po ich dostosowaniu warto wracać do zapisów, i omawiać wspólnie ich znaczenie.
Inny zestaw pytań, tym razem dla uczniów może być taki:
- Co z tego, co robią nauczyciele pomaga ci się uczyć i czuć się częścią społeczności szkolnej?
- Co z tego, co robią nauczyciele przeszkadza ci w uczeniu się i powoduje, że czujesz się w szkole źle?
Jeśli zadamy uczniom te pytania, a następnie przeanalizujemy ich odpowiedzi i wyciągniemy wnioski, które omówimy z uczniami, to mamy szansę na zmianę.
Zaufanie
Zaufanie jest niezbędne dla integracyjnej społeczności szkolnej. Kiedy ludzie ze szkolnej społeczności ufają sobie nawzajem, wiedzą, że wszyscy są życzliwi i zrobią to, co deklarują, i jednocześnie mogą mówić, to co myślą. Bez poczucia zaufania członkowie społeczności szkolnej będą mieli wyższy poziom stresu i zmniejszy się ich ogólna chęć bycia razem. Zaufanie dotyczy całej społeczności szkolnej, nie tylko uczniów. Nauczyciele powinni czuć również wspólnotę ze szkołą, bez niej niechętnie będą przychodzić do pracy. Sadzenie i pielęgnowanie nasion zaufania – tak, aby członkowie społeczności ufali sobie wzajemnie, w pełnej świadomości, że mogą liczyć na innych.
Podstawą zaufania jest wspólne i jasne określenie oczekiwań wszystkich członków społeczności, tak aby każdy wiedział, czego się od niego oczekuje i na co może liczyć od innych. Przeważnie szkoły mają ustalone zasady o reguły zwarte w regulaminie lub statucie szkoły, jednak, jeśli nie są sprawdzane i modyfikowane, to zapadają w niepamięć i stają się jedynie martwym zapisem. Dlatego trzeba wspólnie o nich dyskutować, tak aby wszyscy czuli ich autorstwo.
Zaufanie można budować również poprzez hołdowaniu zasadom:
- Zawsze robię to, co mówię i biorę za to odpowiedzialność.
- Biorę udział w budowaniu zespołu, poprzez wzajemne poznanie innych.
- Jestem gotowy na udzielanie pomocy i jednocześnie dbam o siebie.
Budowanie zaufania to nie jest jednorazowe działanie i powinno mieć charakter ciągły. Celem są dobre relacje.
Komunikacja
Komunikacja jest narzędziem dla budowania zaufania. Wymaga ustaleń i pielęgnacji. Otwartość, jasność/przejrzystość, empatia i współczucie są warunkami niezbędnymi dla dobrej komunikacji. Komunikacja pełna współczucia oznacza dawanie i otrzymywanie wiadomości w sposób empatyczny i przemyślany.
W szkole jest do przekazania wiele informacji, które nie są „wygodne”. Na przykład takich, na które ani nauczyciele, ani uczniowie nie maja wpływu. Dlatego miedzy innymi potrzebne jest wzajemne zaufanie, pomagając na tym, że jesteśmy w stosunku do siebie życzliwi i jako wspólnota razem damy radę.
Kilka wskazówek dla dobrej komunikacji:
- Rozmawiajcie w małych zespołach i sprawdzajcie, czy przestrzeń jest bezpieczna i zachęca do szczerości.
- Stwórzcie politykę „otwartych drzwi”, polegającą na gotowości do rozmowy na każdy temat, zarówno o potrzebach, problemach jak i o sukcesach.
- Znajdźcie sposoby, aby wszyscy, którzy chcą, mogli zaangażować się i współpracować nad ważnymi tematami lub zmianami, które mają wpływ na społeczność.
- Zadbajcie, aby wszystkie głosy mogły być wysłuchane.
- Nie stwarzajcie tematów tabu, rozmawiajcie na trudne tematy i informujcie się wzajemnie o wytycznych niezależnych od was.
- Włączcie w społeczność szkolną rodziców.
Praca nad sobą
Budowanie włączającą społeczność szkolnej wymaga indywidulanego wysiłku każdego z jej członków. Jest to praca, nad stawaniem się lepszym człowiekiem, poprzez rozwijanie bardziej otwartego umysłu i serca na różnorodność oraz zwracanie większej uwagi na kwestie równości, integracji i akceptacji. Kluczowym elementem integracyjnej społeczności szkolnej jest umiejętność rozpoznawania i szybkiego reagowania na wszelkie formy dyskryminacji. Wymaga to nie tylko uczenia się, ale też często oduczania.
Jak można nad tym pracować?
- Podejmować dyskusje nad różnorodnością, równością i integracji w szkołach.
- Pomagać pozbywać się uprzedzeń, oceniania i selekcjonowania.
- Włączać w dyskusję całą społeczność szkolną.
- Pomagać nauczycielom w tym, aby ich lekcje były dostosowane do kultury, integracyjnej.
Ważne jest, aby pamiętać, że ponieważ wszyscy jesteśmy ludźmi, zdarzają się błędy i nie zawsze wszystko uda nam się to zrobić dobrze. Ale zawsze możemy się uczyć i rozwijać.
Moim zdaniem – przychodzi nowe i powinniśmy o nie zadbać. Zapewniając, że wszyscy członkowie społeczności czują się uwzględniani, akceptowani i wysłuchani, możemy uczynić szkołę miejscem, w którym różnice są traktowane z szacunkiem – i miejscem, w którym wszyscy czujemy się mile widziani i doceniani.
Inspiracja artykułem Nity Creekmore i Michale Creekmore: https://www.ascd.org/el/articles/how-to-make-your-school-psychologically-safe
artykule podane są użyteczne linki:
1 Zestaw narzędzi do „ Budowanie społeczności integracyjnych ”.
2 Projekt Integracji Społeczności Ontario „ Inkluzywna kultura szkoły ”.