Czy sprawdzać wiedzę uczniów można jedynie poprzez sprawdziany i klasówki?
Może można sięgnąć po inne środki, np. realizację projektów, tworzenie prezentacji i podcastów, pisanie esejów, tworzenie materiałów itp.
W tym wpisie kilka wskazówek pomagających wprowadzić inne sposoby oceniania oraz przykłady nadesłane przez uczestniczki inicjatywy Frajda z nauczania.
Jesteśmy przyzwyczajeni do sprawdzianów, one dają nam poczucie równego traktowania naszych uczniów. Jednak w dorosłym życiu uczniowie rzadko będą oceniani na podstawie sprawdzianów, częściej będą sprawdzane wyniki osiągnięte metodą projektu i efekty pracy. Może warto uczniów do innej oceny przygotowywać.
Nauczyciele mają wątpliwości typu:
- Czy taka ocena jest sprawiedliwa?
- Jak porównać oceny ze sprawdzianu z ocenami za inny produkt?
- Kryteria sukcesu
Wcześniej muszą być ustalone kryteria sukcesu, które uczniowie znają i są bezpośrednio związane ze sposobem oceniania. Czyli – po czym poznamy, że praca jest wykonana dobrze. Powinny one być spójne z kryteriami przygotowanymi do tradycyjnego sprawdzianu. W kryteriach warto zawrzeć słowa: wyjaśnisz, pokażesz, zademonstrujesz, przedstawisz analizę i wnioski.
- Wybór
Uczeń powinien samodzielnie wybrać sposób prezentacji swojej wiedzy i uwzględniając ustalone kryteria sukcesu. Można dać uczniom propozycje do wyboru.
- Dwa aspekty oceny
W produkcie wykonanym przez ucznia ocenie podlegają dwie kwestie:
- prezentacja wiedzy i umiejętności (co uczeń wie i potrafi)
- poza akademickie umiejętności (terminowość, wysiłek, kreatywność)
Dobrze jest rozdzielić te dwie oceny i odnieść się osobno, do każdego z aspektów.
- Samoocena
Do tego sposobu oceniania – innego niż sprawdzian – można zastosować zarówno ocenę kształtującą (informację zwrotną), jak i sumującą (stopień)
W obu przypadkach przed wystawieniem przez nauczyciela oceny można poprosić ucznia, aby dokonał samooceny, czyli sam ustalił ocenę za swoją pracę. Dzięki temu wzrasta jego odpowiedzialność za naukę.
- Rodzice
Rodzice mogą czuć się zdezorientowani i nie rozumieć wprowadzenia innego sposobu oceniania, gdyż sami byli oceniani tylko tradycyjnie przy pomocy sprawdzianów. Trzeba im wyjaśnić nowe podejścia do prezentowania przez uczniów zdobytej wiedzy i umiejętności. Dlatego konieczne jest wytłumaczenie rodzicom zarówno kryteriów sukcesu, jak i sposobu oceniania pracy ucznia.
Korzystałam z artykułu Christopher Bronke , Katie Novak
https://www.edutopia.org/article/implementing-udl-standards-based-grading
Przykłady dziewięciu nauczycielek z inicjatywy Frajdy z nauczania: Beni Czerkawskiej, Kariny Wójcik, Malwiny Kiełbratowskiej, Bożeny Rakowskiej, Bożeny Sozańskiej, Patrycji Doroszewskiej-Oleander, Krystyny Dąbek, Barbara Jaworowicz i Agnieszka Wenda.
Benia Czerkawska, nauczycielka historii i języka polskiego
Kapsuła czasu
Na początku omawianego działu informuję uczniów o formie sprawdzianu: Kapsuła czasu – zaprojektowanie i wykonanie kapsuły czasu, do której uczniowie wkładają cztery przedmioty, które kojarzą im się z omawianym okresem w historii (najczęściej jest to jakieś pudełko tekturowe odpowiednio przygotowane/przystrojone). W ramach sprawdzania wiedzy młodzież indywidualnie prezentuje swoją kapsułę czasu klasie, wybiera dwa przedmioty, o których chce opowiedzieć w kontekście treści lekcji, ja wybieram trzeci przedmiot, o którym osoba musi opowiedzieć. Prezentacja prac uczniowskich trwa maksymalnie 3 godziny lekcyjne. Nie robię powtórzenia wiadomości, więc mam już dwie lekcje z rozkładu materiału, jedna dodatkowa wygospodaruję w trakcie realizacji zajęć z omawianego działu.
Moje kryteria oceniania:
– wykonanie kapsuły 0-2 punkty (staranność, pomysłowość, nawiązanie do omawianej epoki)
– treść wystąpienia 0-6 punktów (prezentacja zagadnienia, faktów, wyjaśnienie pojęć, omówienie postaci, przyczyn i skutków omawianych zagadnień, ciekawostki)
– prezentacja 0-2 (płynność wypowiedzi, dbanie o zainteresowanie odbiorcy, utrzymywanie kontaktu ze słuchaczami, prezentacja wiedzy bez korzystania z notatek).
Osoby słuchające prezentacji mają za zadanie zapisywać w zeszycie po jednej rzeczy, która ich zaciekawia w wystąpieniu poszczególnych koleżanek i kolegów.
KORZYŚCI:
– młodzież fantastycznie przygotowuje się do tego sprawdzianu – wybiera tematy, które ją interesuje i uczy się tego co chce;
– po rozmowach z uczniami, wiem, że omawiane treści zapamiętują na bardzo długo (obecni licealiści pamiętają, co mówili w siódmej klasie o traktacie kończącym I Wojnę Światową), zachodzi głębokie uczenie się, uczniowie muszą stworzyć historię na temat zagadnienia, nie uczą się wyrywkowo, muszą powiązać w logiczną całość zgromadzone fakty);
– prezentacje kapsuł pozwalają mi poznać uczniów i uczennice z innej strony. Ktoś kto nigdy nie napisał dobrze testu (bo to nie jest coś, co robi dobrze), okazuje się osobom ze zdolnościami mówcy;
– w klasach 8., które już kilka razy miały tego typu sprawdzian, obserwuję większą swobodę wypowiadania się na forum, ciekawego mówienia o przedmiocie dłużej niż w kilku zdaniach;
– młodzież lubi tę formę prezentowania wiedzy;
– nie ma ocen niedostatecznych, nawet najsłabszy uczeń zawsze coś przygotuje i z pomocą nauczyciela wypowiada się na wybrany temat.
– jest dużo śmiechu – młodzież ma fantastyczne pomysły, swoje przedmioty robią z klocków lego, a ich skojarzenia bywają zaskakujące np.: kl. 8 uczeń do kapsuły schował chińską zupkę – bo produkowana w fabryce w Radomiu, a między innymi w Radomiu w 1976r. wybuchły protesty robotników.
NA CO TRZEBA UWAŻAĆ:
– jest to stresująca forma dla niektórych uczniów, warto zacząć od małych rzeczy np. kapsuła z dwoma przedmiotami;
– należy jak najwcześniej powiedzieć uczniom o tej formie sprawdzianu, niektórzy potrzebują więcej czasu na przygotowanie się do ustnej wypowiedzi;
– należy wziąć pod uwagę zróżnicowane potrzeby edukacyjne uczniów, jeśli ktoś ma obawę przed wystąpieniem w klasie można zacząć od tego, że powie na przerwie, potem w obecności najbliższej koleżanki, a potem przy całej klasie. W wyjątkowych przypadkach osoba może napisać takie wystąpienie.
Karina Wójcik, nauczyciel języka niemieckiego, Zespół Szkół Publicznych w Szewnie
- Chodzone plakaty
Klasa jest podzielona na grupy. Nauczyciel przygotowuje plakaty opisane zagadnieniem do opracowania (zagadnienia, które były opracowane z klasą). Każda grupa pracuje nad plakatem ustaloną ilość minut. Po upływie czasu grupa pracuje nad kolejnym plakatem i w ten sposób przechodzi przez wszystkie zagadnienia. Na zakończenie pracy każdy uczeń jest współautorem każdego plakatu. Kolejne grupy mają za zadanie dopisywać brakujące informacje, poprawiać po poprzednikach. Plakaty mogą być przygotowane w dowolny sposób, ale tak, żeby osoba z zewnątrz mogła się czegoś z nich nauczyć. Koniec lekcji to ewaluacja pracy uczniów, czyli informacja zwrotna ustną na temat plakatów. Każdy uczeń otrzymuje gratyfikację na którą się z uczniami umówimy wcześniej: ocenę kształtującą lub sumującą.
- Karta do wypełniania słówek
Na początku rozdziału uczniowie otrzymują zestaw słówek do zapamiętania. Powinno być ich nie więcej niż ilość lekcji w danym rozdziale x 5. Na każdej lekcji uczeń otrzymuje tą samą kartę, na której wypisuje tyle słówek ile zdążył już przyswoić. Jest udowodnione, że uczeń może zapamiętać średnio między 5 a 7 słówek z lekcji na lekcje. Na każdej lekcji uczeń może poprawić i dopisać kolejne słówko. Na koniec rozdziału uczeń i nauczyciel ma przed sobą dowód na to, jaki postęp zrobił.
- Stacje uczenia się
Nauczyciel przygotowuje zadania do wykonania i rozmieszcza je w całej klasie w różnych miejscach. Mogą to być zwykłe zadania do wykonania na kartce lub zadania interaktywne. Ja oprócz tradycyjnych zadań wykorzystuję słuchowisko, pracę z ozobotami i gry interaktywne (ozoboty – małe robociki, za pomocą kolorowych kodów rysowanych na kartce papieru lub tablecie uczniowie programują zadania, które wykonuje robot). Najważniejsze jest, aby na jednej kartce było jednio zadanie. Należy pamiętać o zapisaniu ilości punktów za każde zadanie i umówić się z uczniami na gratyfikację (ocenia kształtująca czy sumująca). Uczniowie wybierają dowolną kolejność podejścia do zadania. Po jego wykonaniu podpisują się na odwrocie i przyczepiają je do tablicy magnesem tak żeby było widoczne nazwisko. Nauczyciel sukcesywnie na bieżąco sprawdza przyczepione kartki i wrzuca prawidłowe rozwiązania do zielonego pudełka, a te zadania które mają błąd są ponownie przyczepiane magnesem przez nauczyciela na wyznaczonej części tablicy, aby uczeń je wziął i sam odnalazł błąd. Uczniowie czasem nie chcą poprawiać błędów i sięgają po łatwiejsze dla nich zadania i trzeba to uszanować.
- Karta pracy z wykorzystaniem zeszytu lub podręcznika
Uczniowie coraz częściej rezygnują z wykonywania lub przepisywania notatek podczas lekcji do zeszytu. Żeby ich do tego zachęcić postanowiłam, że raz na jakiś czas będziemy wykonywać zadania sprawdzające z wykorzystaniem zeszytu lub podręcznika. Uczeń może wykonywać przygotowane przeze mnie zadania podpierając się tym co jest w zeszycie i podręczniku. Zapewniam, nigdy nie było bezbłędnych prac, ponieważ uczniowie niestety mają problem z wyszukiwaniem informacji. Ta forma sprawdzania ich wiedzy właściwie polega na wyszukiwaniu informacji – nie oszukujmy się wszystko można znaleźć w Internecie, ale trzeba umieć umiejętnie szukać i wyłuskiwać przydatne informacje.
Sprawdziany oczami uczniów
Podczas jednej lekcji uczniowie przygotowują w grupach po 5 zadań wraz z rozwiązaniami. W sumie wychodzi 20-25 zadań. Nauczyciel sprawdza je i na kolejną lekcję przygotowuje kopie tych najlepszych prac. Uczniowie rozwiązują je indywidualnie, a te niezbyt udane zadania są omawiane wspólnie, uczniowie wychwytują w nich błędy i poprawiają odpowiedzi.
Malwina Kiełbratowska, nauczycielka języka polskiego
Staram się oceniać pracę uczniów na lekcji ich wysiłek i pomysłowość, chęć do pracy oraz zaangażowanie. Dobrym sposobem na to jest praca w grupach przy tworzeniu różnych plakatów czy mini projektów. Zazwyczaj wykorzystuję te pomysły przy omawianiu lektur. Na przykład lapbook do lektury (ja robiłam do Dynastii Miziołków i Skrzyni Władcy Piorunów), proszę uczniów, by przedstawili tam rzeczy ważne dla nich.
Do Hobbita zaproponowałam stworzenie gry planszowej. Uczniowie musieli stworzyć planszę, zrobić własne pionki, wymyślić zadania oraz obowiązkowo napisać instrukcję. Potem mogli się zamieniać swoimi grami i pograć przez chwilę.
W 5 klasie po omówieniu całej mitologii z podstawy programowej zaproponowałam wykonanie w grupach kart Top Trumps z bogami. Musieli stworzyć karty z wizerunkami mieszkańców Olimpu, nadać im kategorie i punkty siły.
Oczywiście przed każdym takim zadaniem tłumaczę, jak należy to wykonać, co musi się znaleźć, ile elementów itp., kryteria potrzebne do oceny.
Bożena Rakowska, nauczycielka wczesnoszkolna w Szkole Podstawowej nr 3 w Sulechowie
- „Potyczki Zdobywców”
Klasa dzielona jest na zespoły. Wybrany uczeń losuje pytanie, na które zespół przygotowuje odpowiedź. Jeżeli zespół nie potrafi odpowiedzieć na pytanie (co rzadko się zdarza), to inny zespół mu pomaga.
- „Zadania interdyscyplinarne”
Wymagają od ucznia zastosowania zdobytej wiedzy i umiejętności. W trakcie rozwiązywania zadań mogą korzystać z OK zeszytu i kart z portfolia. Po wykonaniu zadania, poprawne odpowiedzi wyświetlane są na tablicy i wówczas uczniowie dokonują samooceny lub zamieniają się kartkami i sprawdzają sobie nawzajem.
- „Nieme pisaki”
Uczniowie podzieleni są na 4-osobowe zespoły. Każde dziecko z zespołu otrzymuje inny kolor pisaka. Zespół otrzymuje też kartkę z flipcharta, na której jest napisane zagadnienie. Zadaniem uczniów jest redagować pytania i odpowiedzi do zagadnienia. Na przykład: na kartce napisany jest wyraz CZASOWNIK. Uczeń pisze pytanie „Na jakie pytania odpowiada czasownik? Inny uczeń pisze odpowiedź. Kolejny pisze pytanie Co to są czasowniki? I tak dalej. Najważniejsze, by któryś uczeń zaczął. Kolory dają mi informację, kto ma problem. Zasada jest taka, że w czasie wykonywania ćwiczenia, nie wolno się odzywać, ale można poprawiać błędne odpowiedzi. Jeżeli przez dłuższą chwilę nikt nie udziela odpowiedzi, lider podnosi rękę a ja podchodzę i naprowadzam. Rzadko się to zdarza, ponieważ są to zadania powtórkowe i utrwalające. Po określonym czasie omawiamy i porównujemy prace. Można wówczas uzupełniać swoje pytania lub odpowiedzi.
Każdy zespół może zajmować się tym samym zagadnieniem lub każdy zespół może mieć inne.
Bożena Sozańska – nauczycielka chemii w SP nr 7 w Gliwicach
Zadaję moim uczniom w klasach siódmych i ósmych prace, które oni nazywają referatami, ale ja wyjaśniam, że są to prace twórcze, iście studenckie. Tematy: Ropa naftowa, Zanieczyszczenia powietrza, Znaczenie wody. Podaję do tych prac szczegółowe nacobezu merytoryczne, w tym formę pracy, a także techniczne. Prace te są oczywiście długoterminowe, określona jest długość pracy, konieczne odnośniki literaturowe itp. W pracy Zanieczyszczenia powietrza jest dowolność doboru treści spośród wielu aspektów zanieczyszczenia środowiska, w pracy o wodzie jest wolność wyboru treści i całkowita dowolność wyboru formy od plakatu, wiersza, poprzez film, rzeźbę po rebus i inne. Zdumiewające są formy, którymi prezentują uczniowie swoje prace. Uruchamia się nieograniczona kreatywność uczniów.
Prace opatruję informacją zwrotną, pod koniec danego działu wpisuję oceny z tych prac i są one ekwiwalentem ocen ze sprawdzianu. Taki sposób pozwala szczególnie słabszym uczniom uwierzyć w swoje możliwości, bo szczegóły i zawiłości równań reakcji chemicznych są dla niektórych uczniów nie do opanowania.
Patrycja Doroszewska Olender nauczycielka języka niemieckiego w Szkole Podstawowej nr 47 w Gdyni, Gdyński Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli
ESCAPE ROOM
Zamiast sprawdzianu klasycznego można przygotować escape room .
Przygotowujemy 5-6 zagadek oraz misję (można skorzystać z podpowiedzi chatu GPT). Zagadką może być krzyżówka, rebusy lub zaszyfrowane zdania. Uczniowie pracują w grupach 2-3 osobowych. Rozwiązaniem każdej zagadki jest litera, słowo lub liczba z kodu, który pozwoli nam otworzyć skarbiec z nagrodą .Nagrodą mogą być cukierki lub jakaś informacja np. Na następnym sprawdzianie będziecie mogli otrzymać 3 podpowiedzi.
Skarbcem może być skrzynka lub walizka, które otwieramy za pomocą kodu składającego się z cyfr. Może też to być prezentacja, w której po wpisaniu prawidłowego kodu ukazuje nam się kolejna jej strona z nagrodą.
Link do escape roomu do tematu szkoła :
https://www.e-de.pl/post/escape-room-schule
Krystyna Dąbek, nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej i języka angielskiego, Opolskie Centrum Edukacji
- List do przyjaciela/kolegi wyjaśniający problem
– uczniowie znają zakres materiału, którego „sprawdzian” dotyczy, ich zadanie polega na pisemnym wyjaśnieniu koledze konkretnego zagadnienia, np. „sprawdzian” miał dotyczyć obliczania obwodów figur geometrycznych, nauczyciel przygotował zestawy zawierające nazwy figur (po dwie figury w zestawie), uczniowie losują po jednym zestawie i piszą list do kolegi (nie wiedzą, którego, można nawet powiedzieć, że do kolegi z innej szkoły), w liście mają zawrzeć takie informacje, opisy, własne definicje, rysunki treści, które pomogą nieznanemu koledze zrozumieć konkretne zagadnienie (co to jest obwód, jak się go oblicza itp.).
- Niby test wielokrotnego wyboru
– uczniowie wybierają z testu wielokrotnego wyboru pytania, decydują którymi pytaniami się zajmą (liczba pytań, do których mają się odnieść jest wcześniej wskazana/ustalona, np. 5 z 10…), uczniowie decydują, którymi pytaniami się zajmą, wybierają je, decydują się na konkretną odpowiedź i muszą wyjaśnić, dlaczego wybrali właśnie tę a nie inną odpowiedź, dlaczego ta jest wg nich właściwa, prawidłowa lub dlaczego alternatywne odpowiedzi są błędne, argumentują swoje wybory .
- Ważny fragment
– nauczyciel przygotowuje zestawy terminów, zwrotów, pisze je jeden pod drugim, tworzy różne listy zestawów, uczniowie sami decydują, którą listę wybierają, ich zadanie polega na zapełnieniu wyznaczonego pola przy konkretnych terminach lub napisaniu akapitu tak, aby pokazać, że rozumieją te terminy i ich wzajemne powiązania
- Odpowiedź do pytania
– nauczyciel mówi krótkie zdania, uczeń zadaje do nich pytania (wszystko w zakresie omawianych treści)
Barbara Jaworowicz, nauczycielka fizyki w Szkole Podstawowej w Skulsku
Zamiast sprawdzianu proszę uczniów, aby w parach opracowali krzyżówkę.
Oto przykład:
Do działu prąd elektryczny utwórzcie krzyżówkę, której rozwiązaniem będzie hasło „ELEKTRYCZNOŚĆ”.
Sformułowane pytania powinny posiadać jednoznaczne odpowiedzi.
Powinny dotyczyć działu „Prąd elektryczny”.
Przy opracowanych hasłach proszę o zamieszczenie poprawnej odpowiedzi.
Agnieszka Wenda – nauczycielka języka polskiego SP 82 w Warszawie
Przygotuj swój sprawdzian
Często proszę uczniów o to, aby zamiast klasycznego sprawdzianu, w którym to oni udzielaliby odpowiedzi na pytania, odwracamy role – i tym razem to sami uczniowie układają pytania, na które warto byłoby odpowiedzieć w obszarze sprawdzanego zagadnienia. Ważne jest to, aby układać pytania do wiedzy i umiejętności, nad którymi pracowaliśmy podczas lekcji. Korzyści z takiego rozwiązania jest wiele – nie dość, że uczniowie układając takie pytania – powtarzają treści, które omawialiśmy na lekcjach, to jeszcze wykazują się kreatywnością w tym, aby te pytania były jak najbardziej interesujące. Najczęściej dzieci pracują w parach. Jeśli dołożymy do tego propozycję quizu klasowego, w którym ułożone pytania mogą zadać sobie nawzajem – mamy wspaniałą formę powtórzenia i zabawy jednocześnie. Wywiązują się wtedy ciekawe interakcje, bo często dzieciaki dyskutują nad możliwościami różnych odpowiedzi. Raczej nie oceniam tego typu pracy stopniem – proszę o to, aby uczniowie dokonali samooceny. Zadaję wtedy pytanie do refleksji, np. – Z których pytań jestem najbardziej dumny i dlaczego? lub inne, które mi się sprawdza to np.: Gdybyś miał/miała ułożyć pytania inaczej, to które by to były i dlaczego?