Potrzeba autonomii jest potrzebna każdemu uczącemu się, jest to jedna z trzech potrzeb na które wskazuje teoria samostanowienia. Najbardziej powszechną bolączką szkół jest brak zaangażowania uczniów w naukę. Dawanie uczniom autonomii może to zmienić.
Z badań przeprowadzanych w USA wynika, że im dłużej amerykańscy uczniowie uczęszczają do szkoły, tym mniej są zaangażowani w naukę (https://news.gallup.com/opinion/gallup/211631/student-enthusiasm-falls-high-school-graduation-nears.aspx ). I odwrotnie, im bardziej uczniowie czują się zaangażowani w naukę w szkole, tym lepsze osiągają wyniki w nauce (https://news.gallup.com/opinion/gallup/211631/student-enthusiasm-falls-high-school-graduation-nears.aspx).
Wydaje się, że oddanie inicjatywy w ręce młodych ludzi jest niezwykle owocną drogą prowadzącą do zaangażowania. Wystarczy wspomnieć działania Grety Thunberg; uczniów szkoły średniej w Parkland, którzy zajmują się kontrolą używania broni; czy Malala Yousafzai, która została laureatką Pokojowej Nagrody Nobla za walkę o prawo kobiet do edukacji. Tych młodych ludzi łączą co najmniej dwie rzeczy: wyraźny stawiany sobie cel i umiejętność angażowania się w niego bez udziału dorosłych.
Szkoła nie uczy samodzielności, wyboru, autonomii działań i w konsekwencji odpowiedzialności za siebie.
Pierwszym krokiem na drodze ku autonomii jest dawanie uczniom więcej swobody i pytanie ich o opinię.
Autor artykułu z którego korzystam Matt Renwick wymienia trzy podstawowe czynniki:
Odpowiedzialność
Jednym z najczęściej wymienianych terminów w edukacji jest odpowiedzialność. Liczymy na to, że nasi uczniowie będą odpowiedzialni za swoją naukę, co często jest rozumiane jako zdobywanie wysokich wyników. Ale oceny stosowane w szkołach nie odzwierciedlają poziomu wiedzy i umiejętności uczniów. Egzaminy, do których są uczniowie przygotowywani, nie mierzą kreatywność, umiejętności rozwiązywanie problemów i umiejętności współpracy, a to właśnie jest najbardziej cenione w dorosłym życiu.
Druga sprawa związana z odpowiedzialnością, to pogląd, że za odpowiedzialność uczniów odpowiadają szkoły i nauczyciele. Jeśli jednak uczniowie nie mają wpływu na to, co się z nimi planuje w szkole i nie mają możliwości wyboru, to nie mają też przestrzeni na branie odpowiedzialności za siebie.
Odpowiedzialności sprzyja samodzielność uczniów, czyli pozwalanie uczniom na podejmowanie decyzji, samodzielne dochodzenie do rozwoju, samoocenę i kontrolowanie własnego procesu uczenia się.
Głos uczniów
Nowoczesne nauczanie wymaga wysłuchania i poważnego potraktowania opinii uczniów. Potrzebne jest przejście od kierowania uczniami do tworzenia wspólnej przestrzeni do nauki. Sprzyja temu wzajemne nauczanie i współpraca w grupie. Ale przede wszystkim pytanie uczniów o opinię. Można to zrobić w prosty sposób np.: zadając uczniom dwa pytania:
- Co z tego co ja robię pomaga ci się uczyć?
- Co z tego co ja robię nie pomaga ci się uczyć? Co mógłbym zmienić?
Warto pytać uczniów nie tylko o proces uczenia się, ale również włączać ich w tworzenie norm i zasad szkolnych. Zasady określone wspólnie z uczniami są częściej przestrzegane, gdyż są przez uczniów akceptowane.
Zaufanie
Przejście od kontrolowania do zaufania. Nie jest łatwo zaufać młodym ludziom, jeśli jest się przekonanym, że wie się lepiej od nich. Jednak warto zaryzykować nawet błąd, gdyż na błędach człowiek się uczy.
Kontrola ubezwłasnowolnia, czyli działa przeciwnie niż autonomia.
Wprowadzanie autonomii w szkole powinni być przedsięwzięciem całej szkoły i warto zacząć od małych projektów. Tak jak i w innych inicjatywach edukacyjnych dobra jest zasada 4 x P: Powoli, Pomagać, Podlewać i Próbować. Autonomia to projekt na lata!
Warto zabierając się za niego zadać sobie w szkole trzy pytania:
- Jak wyglądałaby szkoła, gdyby więcej decyzji oddano w ręce uczniów? Co można by zyskać, a co stracić?
- Czy mniej ograniczeń i większy wybór poprawiłyby zaangażowanie, wyniki w nauce i zachowanie uczniów?
- W jaki sposób można budować poczucie autonomii uczniów?
Zainspirował mnie artykuł Matta Renwick:
https://www.middleweb.com/50133/empowering-students-to-make-school-decisions/
Możecie w nim znaleźć przykład dawania uczniom autonomii poprzez udział w projekcie bibliotecznym.