Uczniowie zdają sobie sprawę, co im pomaga, a co przeszkadza się uczyć. Na pewno warto ich o to pytać, pozyskiwać od uczniów informację zwrotną i dostosowywać do niej nauczanie. Jest to jedna ze strategii zalecanych przez ocenianie kształtujące: Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą.
Badania z 2018 roku pokazały jednak, że uczniowie, przeważnie wybierają takie sposoby uczenia się, które zapewniają im, w szybkim tempie, przygotowanie się do sprawdzianu lub egzaminu. Szybkość jest ceniona ponad głębokie zrozumienie, uczniowie chcą widzieć szybkie postępy w swojej nauce. Niestety zysk z wyboru szybkiej strategii jest często krótkotrwały i ulotny. Wiedza umyka po egzaminie, a nawet po klasówce..
Trwałe uczenie się – takie, które pozostaje na dłużej i może być podstawą dla wiedzy utrwalonej – wymaga ciężkiej pracy, a nawet zmagania się z trudnościami.
Przedstawiam pięć prostych sposobów, prowadzących do głębszego uczenia się. Na pewno są szeroko znane, ale w pośpiechu zapominane. Wszystkie zostały poparte badaniami edukacyjnymi.
Zanim zapytamy uczniów, co im pomaga w uczeniu się warto te sposoby z uczniami przećwiczyć.
- Moc podsumowania
Często zalecane jest powtórne przeczytanie tekstu lub powtórne zapoznanie się z materiałem. Towarzyszy temu opinia, że wpłynie to na lepsze zrozumienie i zapamiętanie wiedzy przez uczniów.
Przeprowadzono w 2021 roku badania, które pokazują że podsumowanie znacznie przewyższa czynność ponownego czytanie. W tym badaniu uczniowie, którzy podsumowali, uzyskali o 34% wyższe wyniki niż uczniowie, którzy tylko przeczytali podsumowanie (opracowane przez kogoś innego) i o 86% wyższe niż uczniowie, którzy tylko przejrzeli materiał powtórnie.
Podsumowanie jest tak korzystne, gdyż wykorzystuje kluczowe procesy poznawcze, które głębiej kodują uczenie się – uczniowie nie tylko zwracają większą uwagę na informacje, ale także układają je w spójną strukturę, a następnie integrują z innymi informacjami, tworząc trwalsze wspomnienia.
W podsumowaniu ważne jest uruchomienie własnej refleksji. Należy unikać dosłownego kopiowania i wklejania. Najlepiej poprosić uczniów, aby dokonywali podsumowania bez zaglądania do podręcznika, komputera lub innego materiału. Jeśli uczniowie będą wiedzieli, że czeka ich takie podsumowanie, uważniej podejdą do uczenia się.
- Szkice i wizualizacja
Wizualne przedstawienie trudnej koncepcji jest często trwalszym zrozumieniem niż tradycyjne robienie notatek. Ostatnie badania potwierdzają to, co wiedzą nauczyciele: kiedy uczniowie tworzą mapy myślowe, schematy przedstawienia graficzne, to lepiej rozumieją i pamiętają zdobytą wiedzę. Jednocześnie uczeń tworzy połączenia między kluczowymi koncepcjami. Przy czym bardziej efektywna jest praca ręczna, a nie na komputerze.
W metaanalizie z 2017 r. obejmującej 142 badania i 11 814 studentów naukowcy odkryli, że uczenie się poprzez tworzenie map myślowych (podobnie jak w szkicach lub schematach blokowych) jest bardziej skuteczne, niż uczenie się poprzez dyskusję lub słuchanie wykładu. Podobnie badanie z 2021 r . wykazało, że uczniowie, którzy tworzyli i wypełniali własne organizatory graficzne, poprawili wyniki w nauce o 40% – w teście przypominania faktów i 155% – w teście głębszego zrozumienia.
- Zadawanie pytań
Badanie z 2020 roku sugeruje, że zachęcenie uczniów do samodzielnego tworzenia wysokiej jakości pytań może być lepszym sprawdzianem zrozumienia przez uczniów treści niż jakikolwiek quiz.
W badaniu naukowcy odkryli, że uczniowie, którzy przestudiowali lekcję, a następnie napisali własne pytania, osiągnęli lepsze o 33% wyniki niż uczniowie, którzy po prostu ponownie przestudiowali materiał. Generowanie pytań powoduje głębsze opracowanie treści nauczania i zmusza do zastanowienia – czego się nauczyło, a następnie do zastanowienia się, jakie pojęcia są najważniejsze.
Nawet zachęcanie uczniów do wymyślania prostych pytań z odpowiedziami „tak/nie”, pytań wielokrotnego wyboru lub pytań z podpowiedziami do wyboru – może prowadzić do lepszego zapamiętywania. Jednak najlepiej zachęcić uczniów do zadawania trudniejszych pytań. Badania pokazują, że jeśli uczniowie potrafią zadawać trudniejsze poznawczo pytania, to ich wyniki na testach są lepsze. Warto polecić uczniom na początku zadawanie pytań zaczynających się od: wyjaśnij, dlaczego, jak.
- Zapamiętywanie poprzez rysunek
W badaniu z 2018 r. naukowcy poprosili uczniów o zapoznanie się z listą popularnych słów, takich jak trąbka lub żaglówka, a następnie zapisanie ich lub narysowanie. Uczniowie, którzy rysowali zapamiętali słowa dwa razy lepiej. Przy czym, jakość rysunku była w dużej mierze nieistotna.
W przeciwieństwie do bardziej pasywnych form uczenia się, takich jak słuchanie wykładu lub czytanie tekstu, rysunek splata ze sobą wiele wątków pamięci: pamięć wizualną obrazu, pamięć kinestetyczną ręki rysującej obraz i pamięć semantyczną poznanego pojęcia.
- Uczenie innych
Niektórzy uważają, że uczenie przez ucznia innego ucznia jest marnowaniem czasu dla tej osoby, która naucza. Jednak znane jest powiedzenie, że najlepiej człowiek się uczy, ucząc innych. .
Badanie z 2014 r . wykazało, że kiedy uczniowie szkół podstawowych uczyli swoich rówieśników pojęć matematycznych, mieli znacznie lepsze wyniki niż ci, którzy tego nie doświadczali. Dzieje się tak dlatego, że dobre nauczanie wymaga sprawdzenia luk we własnym zrozumieniu i organizacji procesu nauczania.
Warto wypróbować uczenie w parach, gdzie jeden uczeń tłumaczy drugiemu pewne zagadnienie lub zachęcić uczniów, aby przed proszeniem o pomoc nauczyciela, poprosili innych trzech uczniów o tłumaczenie. Do wzajemnego uczenia się bardzo dobrze nadaje się – technika układanki. Uczniowie poznają w małych grupach wycinki wiedzy, a następnie łączą się w inne grupy i przedstawiają to czego się nauczyli.
Zatem warto: podsumowywać, zachęcać do refleksji, stosować graficzne przedstawienie wiedzy, generować pytania uczniów, wizualizować wiedzę i uczyć się wzajemnie.
Inspiracja artykułem Youki Terada: