Na blogu CEO pojawił się mój artykuł o zaufaniu w szkole: https://blog.ceo.org.pl/jak-budowac-kulture-zaufania-w-szkole/ .
Myślę, że warto polecić go dyrektorom i nauczycielom. Jest to inspiracja artykułami Michelle Blanchet, Edutopia 1 lutego 2022 roku oraz Paul J. Zak, The Neuroscience of Trust; Management behaviors that foster employee engagement January, February 2017 (pp.84–90) of Harvard Business Review. Autorzy podają kilka warunków potrzebnych do budowania zaufanie pomiędzy przywódcą, a pracownikami. Ja postarałam się to przenieść na teren szkoły: Zaufanie pomiędzy dyrektorem szkoły i nauczycielami i zaufanie pomiędzy nauczycielem i uczniami.
Danuta Sterna
Jak budować kulturę zaufania w szkole?
W badaniach opublikowanych w prestiżowym magazynie Harvard Business Review Paul J. Zak zaproponował listę takich zachowań przywódców, które zwiększają u pracowników zaangażowanie i budują wzajemne zaufanie. Omówię je za tym autorem, a następnie przeniosę na grunt klasy szkolnej, w tym relacji nauczycielsko-uczniowskiej.
Atmosfera zaufania jest ważna w każdej pracy, w tym także w szkole. Osoby, które ufają innym i zaufaniem są obdarzone mniej się stresują, są mniej narażone na wypalenie zawodowe i rzadziej nieobecne z powodu choroby. Pracują bardziej efektywnie, z większym zaangażowaniem i energią.
Często mówimy, że relacje w szkole są bardzo ważne. Rzadziej zastanawiamy się, co robić, aby lepiej służyły nauczycielom, dyrekcji i uczniom. Tymczasem budowanie kultury zaufania w można określić dwoma słowami: wsparcie i zainteresowanie. Jakie konkretne kroki mogą podjąć dyrektorzy w tym temacie? Przyjrzymy się temu w oparciu o różne relacje budowane w szkole.
ZAUFANIE POMIĘDZY DYREKTOREM A NAUCZYCIELAMI
Zauważenie i docenienie
Okazywanie zaufania to np. dostrzeżenie i pogratulowanie sukcesu. Warto zauważyć i doceniać każdy wysiłek nauczyciela lub grupy nauczycieli. Jest to często cenniejsze niż nagroda pieniężna. Niektórym dyrektorom wydaje się, że samo spełnianie obowiązków przez nauczyciela nie jest warte doceniania. Jest jednak inaczej, bo docenianie ma wielką moc i zachęca do podejmowania kolejnych działań.
Stawianie wyzwań
Proponowanie wyzwań daje nauczycielom informację, że dyrektor im ufa, że wierzy w to, że podołają wyzwaniu. Jednocześnie trzeba zadbać, aby nauczyciele mieli przestrzeń i czas na podjęcie oraz realizację tych działań. Warto również dać nauczycielom możliwość wyboru drogi do realizacji wyzwania. W ten sposób można pokazać, że się ufa ich myśleniu i zdolnościom.
Zachęcanie do autonomii
Traktowanie nauczycieli jako dorosłych, odpowiedzialnych za siebie ludzi, buduje zaufanie. Warto zastanowić się, w jakim zakresie nauczyciele w szkole mają autonomię i na ile chcą ją mieć. Trzeba zaufać, że nauczyciele chcą dobrze dla swoich uczniów i starają się jak mogą. Z drugiej strony nauczyciele powinni wiedzieć, że mogą skorzystać z konsultacji, wsparcia i pomocy ze strony dyrektora. Czyli trzeba zapewnić im wsparcie, przy jednoczesnym zejściu z drogi.
Realizacja pasji
Idealna sytuacją jest, gdy dla nauczyciela jego praca jest jednocześnie jego pasją. Aby mogli czuć się pasjonatami, trzeba im dać szansę na realizację ich pomysłów. Pomysły mogą być związane z nauczaniem, ale mogą też być realizacją hobby nauczyciela (np. prowadzenie ogrodu lub koła zainteresowań). Nauczyciele potrzebują mieć zielone światło dla swoich pomysłów, a wtedy one rozkwitają. Zainteresowanie ze strony dyrektora jest bezcenne.
Udzielanie informacji
Nauczyciele potrzebują wiedzieć, co szkoła planuje i dlaczego to robi. Szczególnie kiedy są zmuszani do zrobienia czegoś, do czego nie są przekonani. Kiedy dyrektor wyjaśni nauczycielom powody, wtedy mogą stać się jego sojusznikami. Jeśli szkoła jest duża, to informowanie i komunikacja mogą być utrudnione, ale zawsze można wysłać mail lub cykliczny biuletyn. Jasno określone w dialogu cele i plany pomagają w budowaniu wzajemnego zaufania.
Pielęgnowanie relacji
Podstawowa sprawa to być zauważonym. Może to być życzliwe przywitanie, zapytanie o samopoczucie itp. Nauczyciel chce widzieć, że dyrektorowi na nim zależy. Pomaga to budować relacje i zaufanie.
Udzielanie wsparcia
Nauczyciel chciałby liczyć na wsparcie i pomoc dyrektora, móc podzielić się z nim zarówno sukcesami, jak i trudnościami, bez obawy ocenę i krytykę. Najbardziej zależy mu na wysłuchaniu, mniej na udzielaniu rad, bo te nie zawsze są trafne. Lepiej jest wspólnie analizować sytuację i pozwolić nauczycielowi na wymyślenie sposobu wyjścia z problemu. Nauczyciele chcą zwierzyć się dyrektorowi ze złego samopoczucia, przeżywanego stresu, ale również z tego, co im się z uczniami udało wspólnie zrobić.
Analiza działań
Czasami podjęte pomysły i działania nie sprawdzają się, a nauczyciel nie ma odwagi przerwać. Dyrektor może po wspólnej analizie zatrzymać realizację inicjatywy, która nie działa, co daje ulgą nauczycielowi i pozwala podzielić się odpowiedzialnością za decyzję. Warto pokazać nauczycielowi, że dyrektorowi też czasami coś nie wychodzi.
Większość z powyższych wskazówek budowania zaufania sprowadza się pod warunkiem traktowania nauczycieli jak profesjonalistów, którzy mają dobre intencje o dobrych chęciach.
Pamiętajmy, że poczucie wzajemnego zaufania daje radość z pracy i zapobiega wypaleniu zawodowemu zarówno nauczycieli, jak i dyrektora.
ZAUFANIE POMIĘDZY NAUCZYCIELEM I UCZNIAMI
Zauważyłam, że punkty zaproponowane przez Paula Zaka można z powodzeniem wykorzystać w budowaniu relacji pomiędzy nauczycielem a uczniami.
Zauważenie i docenienie
Uczeń zauważony i doceniony przez innych znacznie lepiej się uczy i ma świadomość, że jest częścią zespołu klasowego.
Stawianie wyzwań
Uczniowie chcą być przez nauczyciela traktowani jak osoby zdolne. Jeśli nauczyciel stawia im ambitne zadania, które mogą zrealizować, to zachęca ich do uczenia się.
Zachęcanie do autonomii
Autonomia jest w szkole bardzo pożądana. Powinniśmy dążyć do tego, aby uczeń stawał się autorem własnego procesu uczenia się (optuje za tym ocenianie kształtujące). Autonomiczny uczeń uczy się lepiej i głębiej, niż ten który wypełnia jedynie polecenia i procedury.
Realizacja pasji
Aby ujawniły się pasje uczniów, nauczyciel i pozostali uczniowie muszą znać się nawzajem. Jeśli ich pasje są znane, to nauczyciel może do nich nawiązywać w czasie nauczania i na nich bazować.
Udzielanie informacji
Uczniowie chcą wiedzieć, dlaczego te a nie inne zasady obowiązują w szkole. Rolą nauczyciela jest podać uczniom ich powody. Przy czym nauczyciel nie musi brać za nie pełnej odpowiedzialności, gdyż czasami te zasady i rozporządzenia idą z góry i są od nauczyciela niezależne. W sprawie prawa szkolnego uczniowie i nauczyciele są na tym samym „wózku”.
Pielęgnowanie relacji
O relacjach tyle się mówi, że w przypadku relacji klasowych trudno jest jeszcze coś dodać. Niektórzy uważają, że są one ważniejsze niż to, czego uczniowie się uczą.
Udzielanie wsparcia
Uczniom potrzebne jest wsparcie. Nauczyciel, który nie krytykuje i nie ocenia, umożliwia uczniom proszenie o pomoc.
Analiza działań
W klasie szkolnej analiza, w dużej części, polega na pytaniu uczniów o zdanie i wspólne podejmowanie decyzji, a czasami zaniechanie pewnych działań.
Inspiracja artykułami:
Michelle Blanchet, Edutopia 1 lutego 2022 roku
https://www.edutopia.org/article/what-does-trust-look-school
oraz Paul J. Zak The Neuroscience of Trust; Management behaviors that foster employee engagement January–February 2017 (pp.84–90) of Harvard Business Review.