Dlaczego uczniowie przychodzą do szkoły pełni nadziei, a z czasem ta nadzieja wygasa i pozostaje tylko obowiązek? W dużym stopniu, to my nauczyciela za to odpowiadamy, a właściwe nie my ale system, którego jesteśmy częścią. Uczniowie w szkole nie maja prawa głosu, są podporządkowani systemowi, to dorośli określają czego i kiedy mają się uczyć, jak mają się zachowywać, uczniowie nie mają wyboru.
Czy można to choć w pewnym stopniu poprawić? Ten wpis o właśnie o tym.
- Więź
Teoria samostanowienia mówi o zaspokojeniu trzech potrzeb osób uczących się, pierwsza nich to potrzeba poczucia kompetencji, druga autonomii, a trzecia więzi.
Więź pomiędzy nauczycielem i uczniami i pomiędzy uczniami.
Głównymi „narzędziami” budowania więzi są wzajemne poznanie się i wzajemne słuchanie.
Wiele pisałam w poprzednich wpisach o sposobach na poznanie się uczniów, i to chyba wystarczy.
Druga sprawa to słuchanie. Nam się wydaje, że słuchamy, ale uczniowie tego nie odczuwają, chodzi o aktywne słuchanie. Osoba ma czuć, że jest słuchana, że słuchający jest cały dla niej. Nie chodzi o udzielanie rad, bo one są często nietrafione. Najważniejsze jest wysłuchanie drugiej osoby z uwagą i empatią. Tego powinniśmy się uczyć i doskonalić, zarówno uczniowie, jak i nauczyciele.
- Cel
Uczniom potrzebny jest cel – czego i dlaczego się czegoś uczą.
Jeśli tego nie wiedzą, to tracą sens uczęszczania do szkoły.
Nauczyciel przeważnie wie, po co uczy danego tematu i jak to może się uczniom potem przydać, ale powinien podzielić się tą wiedzą z uczniami. Jeszcze lepiej, gdy cel jest formułowany razem z uczniami.
Znacznie wzrasta zaangażowanie uczniów w naukę, gdy wiedzą również po czym poznają, że osiągnęli postawiony cel, czyli znają kryteria sukcesu. Można te kryteria ustalić wraz z uczniami, wtedy są one przez uczniów lepiej akceptowane.
- Jak się uczę?
Uczniowie nie zawsze zastanawiają się – jak się uczą, co im pomaga, a co przeszkadza w uczeniu się. Można ich o to zapytać. Jacek Strzemieczny jeden z założycieli Centrum Edukacji Obywatelskiej proponuje zadawanie uczniom dwóch pytań:
- Co z tego co ja robię pomaga ci się uczyć?
- Co mógłbym robić lepiej lub inaczej?
Dzięki tym pytaniom uczniowie zaczynają zastanawiać się nad swoim procesem uczenia się, a nauczyciel dzięki odpowiedziom może lepiej ich nauczać.
Taka ankieta uświadamia uczniom, że nauczycielowi na nich zależy i chce wziąć pod uwagę ich zdanie.
Można wraz z uczniami wypróbowywać różne metody uczenia się i pozwolić im na decydowania, które z nich są dla nich najlepsze. Często okazuje się, że uczniowie lubią i więcej korzystają z pracy w grupach niż z uczenia się indywidualnego.
Można też poprosić uczniów, aby wypróbowali różne sposoby uczenia się i sami zaobserwowali, co im pomaga, a co przeszkadza w uczeniu się.
- Pytanie o opinię
Uczniowie przeważnie są wykonawcami planu nauczyciela, dorośli nie pytają ich o zdanie, bo to oni lepiej wiedzą, czego i jak powinni nauczać. Jednak najlepszym specjalistą od samego siebie jest sam człowiek i jego opinia jest ważna. Warto pytać uczniów o ich zdanie. Nie zawsze trzeba je wykorzystywać i się do nich dostosowywać. Jeśli tego nie można zrobić, to warto uczniom wytłumaczyć- dlaczego.
Opinia uczniów może i powinna być uwzględniona przy określaniu zasad, które mają obowiązywać w klasie szkolnej. Jeśli zasady uwzględniają opinie uczniów, to jest większa szansa, że będą przez nich respektowane. Na ten temat wpis: https://oknauczanie.pl/jak-zaczac-pierwsza-lekcja-w-nowym-roku-szkolnym .
- Autonomia i wybór
Pewnym sposobem na pytanie uczniów o ich zdanie jest danie im wyboru. Wybór wspomaga odpowiedzialność, dzięki samodzielnej decyzji. Jeśli nauczyciel przeprowadza głosowanie w jakiejś sprawie, to uczniowie uczą się, że czasami trzeba się podporządkować woli większości.
Samodzielne wyrażenie swojego zdania upewnia uczniów, że ich zdanie w szkole się liczy.
Bardzo dobrym sposobem na wybór jest zadawanie uczniom zadań do wyboru. Może to być zadanie domowe do wyboru, a też wybór zadań podczas sprawdzianu.
- Sala
Dobrze, gdy uczniowie traktują szkołę, jako swoje miejsce. Służy temu pozwolenie na dekorowanie ścian. Uczniowie mogą decydować, co ma być na ścianach, jakie prace i jakie pomoce mogą zawisnąć. Dobrym pomysłem jest zamieszczanie na ścianach informacji (wspólnie określonych) – czego uczniowie się nauczyli. Na ten temat polecam wpis: https://oknauczanie.pl/czego-sie-nauczylismy .
Można też sukcesywnie, w czasie poznawania tematu, zapisywać ważne pojęcia i ich znaczenie.
Ciekawym pomysłem może być tablica do zapisywania humorystycznych zdań wypowiadanych przez uczniów i nauczycieli. Miałam taka tablicę w szkole, którą kierowałam i cieszyła się ona wielkim powodzeniem.
Druga sprawa to aranżacja ustawienia ławek w sali. Można wypróbować różne ustawienia. Wiele edukatorów rekomenduje losowanie miejsc dla uczniów i zmiany tych miejsc po pewnym czasie. Dzięki tej praktyce uczniowie mogą lepiej się poznać i mają okazję współpracować z różnymi osobami.
- Pomoc
Dla uczniów, którzy czują, że opanowali już dany temat i mogą służyć pomocą innym można przygotować „tablicę pomocy”, na której uczeń gotowy do pomocy może napisać swoja ofertę, Wtedy uczniowie potrzebujący pomocy, mogą się do takiej osoby zgłosić. Można w ten sposób znaleźć partnera do przygotowania się do sprawdzianu.
- Samodzielnie
Promowanie samodzielnego myślenia. Ograniczenie podawania gotowych rozwiązań, zachęcanie uczniów do podejmowania wyzwań i ryzyka. Stawianie nie na wynik, a na drogę dochodzenia do rozwiązania problemu.
Z tym łączy się odejście od karania uczniów za popełnienie błędu (na ten temat wpis: https://oknauczanie.pl/nowy-rok-szkolny-zaprzyjazniony-z-bledem )
Warto, aby uczniowie pomagali sobie nawzajem, można wprowadzić zasadę, że zanim uczeń zapyta nauczyciela o coś pyta najpierw innych dwóch uczniów i dopiero, gdy oni nie potrafią mu udzielić wyjaśnienia, pyta nauczyciela.
- Bez rywalizacji
Aby w klasie szkolnej panowała dobra przyjacielska atmosfera trzeba odejść od rywalizacji. Nie robić rankingów, nie ogłaszać wyników sprawdzianów, nie polecać wzorowanie się na jakimś uczniu. Nauka powinna być wspólną sprawa wszystkich uczniów i osiągniecia w niej powinny być osiągnieciami całej klasy.
Nie oznacza to obniżenia ambicji, uczniowie mogą rywalizować sami ze sobą, aby poprawiać własne wyniki i się rozwijać.
- Pomysły
Można poprosić uczniów o zgłaszanie dobrych pomysłów. Mogą to być pomysły na zamianę aranżacji klasy, tematy na ciekawe dyskusje, propozycje wycieczek, proponowane zadania na sprawdzian itp. – taka tablica kreatywnych pomysłów.