Nie chcę was oceniać, chce się dowiedzieć!

Niecałe 4 strony czytania

Wpis jest poświęcony nauczycielskiemu wyzwaniu w postaci zderzenia ze różnicowaną wiedzą uczniów po nauczaniu zdalnym. Jak się dowiedzieć, co uczniowie wiedzą i potrafią i co zrobić z przyszłym nauczaniem w zróżnicowanych klasach. Przedstawione zostanie 12 sposobów na pozyskiwanie informacji, gdzie są teraz uczniowie.

Uczniowie boją się wrócić do szkoły, gdyż obawiają się sprawdzianów i klasówek. Całkowicie rozumiem ich obawę, gdyż wielu nauczycieli zapowiada “dni prawdy”. Wreszcie okaże się, kto ile pracował. Są też nauczyciele, którzy zapowiadają – sprawdzianów nie będzie. Najlepiej jeśli taką politykę przyjmą wszyscy nauczyciele w szkole. Szkoła Podstawowa nr 1 w Kartuzach zapowiedziała, że stopnie końcowo roczne są już wystawione za naukę zdalną i teraz nie będzie się ich zmieniać, szczególnie na gorsze. Szkoła zajmie się odbudowaniem relacji wśród uczniów i z nauczycielami. Taka praktyka wydaje mi się najlepsza.

Jest jeszcze inna strona medalu. Sprawdzany podczas nauki zdalnej nie dawały rzetelnej informacji i opanowaniu wiedzy i umiejętności przez uczniów. Zatem, ani uczniowie, ani nauczyciele nie wiedzą, ile faktycznie uczniowie się nauczyli.

Zaraz koniec roku i uczniowie pojada na wakacje, możliwe, że mogą na tę informację poczekać do następnego roku szkolnego. Jednak nauczyciel nie może czekać. Aby dobrze zaplanować następny rok, musi wiedzieć, od czego zacząć i jak prowadzić proces nauczania w ogromnie zróżnicowanej klasie. To, że różnice będą wielkie, to wiemy. Część uczniów mająca wsparcie i opiekę w domu nauczyła się dużo, ale duża część uczniów nie. Podstawowy powód tego, nie tkwi w tym, że uczniowie nie chcieli się uczyć, przede wszystkim nie miel dostępu do technologii, nie byli przyczajeni do samodzielnej nauki zdalnej, nie mieli warunków domowych, żyli w takim stresie, że nie mogli się skupić na nauce.

To wielka niesprawiedliwość ich z tego teraz rozliczać.

Jedyny rozsądny kierunek, to: nauczyciel pozyskuje informację o efektach swojego nauczania zdalnego, aby zaplanować właściwie naukę w przyszłym roku szkolnym.

Aby uzyskać rzetelną informację, nauczyciel musi zapewnić uczniów:

• Nie będzie oceniania na stopnie w tym roku szkolnym
  
• Wyniki posłużą jedynie do planowania nauczania.
  

Z tego jasno wynika, że nie może być oceniania stopniami, procentami, punktami itd. Pozostaje informacja zwrotna, która tym razem ma służyć nauczycielowi. Jest to samoocena jego pracy zdalnej z uczniami. Ale najważniejsze, aby uczniowie zrozumieli i uwierzyli w intencje nauczyciela: nie chcę was oceniać, chce się dowiedzieć!

Zwykłe wyniki sprawdzianów, testów i klasówek nie dają nauczycielowi rzetelnej informacji. Jest to najłatwiejszy sposób sprawdzenia wiedzy uczniów (choć już nie ich umiejętności), ale często zawodny. Sprawdzianami nie sprawdzimy całej wiedzy uczniów, tylko tę, którą wybraliśmy do sprawdzenia. Dodatkowo na wyniki sprawdzianu może wpłynąć zła kondycja ucznia tym dniu, co zaburza wynik.

Jakie mamy inne sposoby na pozyskiwanie informacji – co i w jakim stopniu opanowali nasi uczniowie?

1. Rozmowa.

Pierwszy najprostszy sposób to rozmowa z uczniami. Może to być dyskusja, co już wiemy, czego byśmy chcieli się dowiedzieć, jakie mamy pytania. Może się okazać, że przy takiej rozmowie, uczniowie wzajemne wytłumaczą sobie pewne zagadnienia i różnice zmaleją.

2. Odpowiedź na pytania kluczowe.

Nauczyciel wymyśla pytanie kluczowe, związane z omawianymi zagadnieniami. Pytanie kluczowe powinno być dla uczniów intersujące. Odpowiedź na takie pytanie powinna wymagać od uczniów wykorzystani wiedzy, którą już opanowali. Uczniowie pracują w małych grupach i poszukując odpowiedzi, pokazują, co umieją i uczą się wzajemnie. .

3. Samoocena lub test

Samoocena. Czego się nauczyliśmy z danego tematu. Uczniowie w parach lub w małych grupach, mogą hasłowo zapisać, czego się nauczyli. Wspólnie można zrobić listę zagadnień, a następnie każdy z uczniów może dokonać anonimowo samooceny. Taka informacja może pomóc nauczycielowi w zorientowaniu się, jak część klasy opanowała materiał w stopniu wystraczającym.

Test anonimowy. Nauczyciel opracowuje test z danego tematu i daje uczniom do anonimowego wypełnienia. Konieczna jest zapowiedź, że wyniki testu posłużą jedynie nauczycielowi do planowania nauczania, tak aby uczniowie zrozumieli, że ściąganie nie ma sensu.

Inne wykorzystanie testu

Test jest bardzo częstą forma sprawdzania wiedzy uczniów. Można jego formę zmienić, aby jednocześnie mógł z niego skorzystać uczeń i nauczyciel.

• Po wypełnieniu testu uczniowie w parach wyjaśniają sobie błędne odpowiedzi i poprawiają je.
  
• Test jest podzielony na działy odpowiadające częściom materiału, Po wypełnieniu testu, uczniowie spotykają się w grupach omawiających wyniki z danego działu.
  
• Test wypełniany w parach. Ta forma umożliwia uczniom wzajemne uczenie się i przedyskutowanie odpowiedzi.
  

4. Sprawdź, co umie Twój sąsiad.

Zaproponowanie uczniom gry w nauczyciela i ucznia. Uczeń odgrywający role nauczyciela zadaje pytania koledze lub koleżance. Następnie wspólnie analizują odpowiedzi na pytania, które opracował i podał im nauczyciel. Zaznaczają, na które z pytań odpowiedzieli prawidłowo. Jeśli nauczyciel zapowie, że nie będzie oceniał uczniów, to może uzyskać dość rzetelna informację.

5. Projekt.

Nauczyciel przedstawia uczniom tematy krótkich projektów, których realizacja wymaga znajomości wiedzy przedmiotowej przekazanej podczas nauczania zdalnego. Uczniowie w grupach realizują projekt i przygotowują prezentacje, którą przedstawiają pozostałym uczniom. Jest to również sposób na wzajemne nauczanie.

6. Błąd i wybór

Błąd. Nauczyciel przedstawia błędne rozumowanie i zadaje uczniom zadanie w postaci znalezienie błędu i poprawienia go.

Może to wyglądać w ten sposób: Nauczyciel projektuje notatkę wzorem informacji, które można uzyskać w Internecie i zamieszcza w niej co najmniej cztery błędne wiadomości. Prosi uczniów, aby je znaleźli, a następnie skorygowali, posiłkując się własną wiedzą i wiarygodnymi źródłami np. uznanymi stronami w Internecie.

Wybór. Nauczyciel przedstawia uczniom kilka stwierdzeń lub pytań i prosi o wybranie prawdziwej lub właściwej odpowiedzi.

• Nauczyciel przedstawia stwierdzenia i prosi uczniów o zdecydowanie, czy są one prawdziwe, czy fałszywe.
  
• Nauczyciel zadaje uczniom pytania z przygotowanymi odpowiedziami i prosi uczniów o wybranie właściwej odpowiedzi.
  

Nauczyciel opracowuje kilka zagadnień związanych z przedstawionymi wcześniej tematami. Poleca uczniom wylosowanie tematu. Uczeń może losować, aż do momentu, kiedy wylosuje temat, który jest w stanie opracować. Nauczyciel pozwala uczniom przygotować się do wytłumaczenia danego zagadnienia innej osobie. Uczniowie łączą się w pary i tłumaczą sobie wzajemnie zagadnienia.

Odrzucone przez uczniów tematy wskazują nauczycielowi, które zagadnienia wymagają zajęcia się nimi powtórnie.

Nauczyciel zawiesza plakaty na ścianach sali, na każdym jest zamieszone słowo lub fraza związane z poszczególnymi omawianymi wcześniej tematami. Uczniowie podchodzą do plakatów i wypisują na nich to, co wiedzą na temat danego zagadnienia. Może to być w postaci mapy myśli. Prosimy, aby uczniowie wpisywali tylko to, co pamiętają i mogliby wytłumaczyć innemu uczniowi. Nauczyciel dzięki wypełnionym plakatom może się zorientować, ile uczniowie na dany temat wiedzą.

Nauczyciel prosi uczniów, aby anonimowo podsumowali, to czego się nauczyli. Może im zaproponować pytania:

• Czego ważnego się dowiedziałaś/eś?
  
• Co z tego, co się nauczyłaś/eś, myślisz, że będzie najbardziej przydatne?
  
• Co było dla ciebie trudne?
  
• Jakiej pomocy potrzebujesz, aby opanować temat?
  
• Co cię zaskoczyło lub zdziwiło?
  

Nauczyciel zbiera refleksje uczniów i analizuje je pod kątem przyszłego nauczania.

Program Szkoła ucząca się opracował pomoc dydaktyczną – Pudełko refleksji, które proponuje wiele sposobów na pozyskiwanie refleksji uczniów – https://civitas.com.pl/pl/p/Pudelko-Refleksji/85

Refleksje uczniowskie można zbierać w formie kart wyjścia – uczniowie piszą odpowiedzi na pytanie i zostawiają nauczycielowi, wychodząc z klasy. .

Technika polega na poproszeniu uczniów o samoocenę swojego zrozumienia zagadnienia. Może to być:

• Technika świateł: wszystko rozumiem – zielone; mam pewne wątpliwości – żółte; nie rozumiem – czerwone.
  
• Wskazywanie ręką: kciuk do góry – rozumiem i potrafię to wyjaśnić własnymi słowami; ręka machająca – nie jestem do końca pewien i wątpię, czy potrafię to wyjaśnić; kciuk do dołu – jeszcze nie rozumiem i nie potrafię tego wyjaśnić.
  

Samoocena może być niestety zawodna, gdyż uczniowie mogą nie móc ocenić swojej wiedzy prawidłowo. Dlatego warto wylosować uczniów, którzy deklarują zrozumienie, aby wyjaśnili zagadnienie innym uczniom.

Jednak dzięki szybkiej samoocenie nauczyciel pozyskuje obraz, tego co uczniowie myślą, że wiedzą.

Nauczyciel prosi uczniów, aby utworzyli wizualną lub symboliczną reprezentację tego, czego się nauczyli i przygotowali się do wyjaśnienia jej innym. Technika jest szczególnie przydatna, przy sprawdzaniu, czy uczniowie rozumieją różnego rodzaju powiązania.

• Przykład: Narysuj wizualną sieć czynników wpływających na wzrost roślin.
  

Wiedza i jej zrozumienie ujawnia się, gdy uczniowie mogą przenieść to, czego się nauczyli na inne dziedziny. Dlatego dobrym sposobem sprawdzenia zrozumienia jest poproszenie uczniów o zastosowanie wiedzy w nowym kontekście.

• Przykład: Znajdź przykłady symetrii w budynku szkolnym lub na boisku.
  

Przy każdym z tych 12 sposobach uczniowie uczą się od siebie wzajemnie i nawet, ci uczniowie, którzy słabo korzystali z nauczania zdalnego – uczą się.

Co zrobić ze zróżnicowaną informacją płynącą od uczniów?

Jeśli nauczyciel dowie się, co jego uczniowie już wiedza i potrafią, a czego nie, to prawdopodobnie zorientuje się, że sytuacja jest mocno zróżnicowana. To dopiero wstęp do bardzo trudnego zadania, które przed nim stoi – jak nauczać dalej zróżnicowana klasę?

Jest to trudna sytuacja, tym bardziej, że nauczyciel musi prowadzić następne lekcje, tak, aby w inny niż dotychczas sposób przedstawić materiał uczniom, którzy nie zrozumieli i jednocześnie przygotować lekcję dla uczniów, którzy już wszystko opanowali.

Nie jest to całkiem nowa sytuacja, ze zróżnicowanym poziomem nauczyciel spotyka się często, a szczególnie po wakacjach, gdy część materiału wyleciała z głów uczniów. Jednak po pandemii, będziemy mieli znacznie gorzej, gdyż zróżnicowanie będzie większe i część materiału będzie trzeba powtórzyć, a część przedstawić od nowa.

W programie Szkoła Ucząca Się opracowaliśmy pomoc dydaktyczną – Skrzyneczka mistrzów, która mamy nadzieję w pewnym stopniu może pomóc w tej sprawie – https://civitas.com.pl/pl/p/Skrzyneczka-Mistrzow-/87

Jednak nie pretendujemy do przedstawiania wypróbowanych metod w tej bardzo trudnej sytuacji.