Ocenianie jest tym, co zwykle robimy dla uczniów, a nie z nimi.
Łacińskie pochodzenie słowa „ocena”, pochodzi od assidere, co oznacza „siedzieć obok”. Nauczyciel w najlepszym przypadku siedzi naprzeciwko ucznia i mówi mu, co zostało zrobione przez ucznia dobrze, a co należy poprawić. Siedzenie obok ma jednak inny wymiar. W tej pozycji zaangażowane są obie strony.
Jak to zrobić?
Przede wszystkim zacząć od określenia celów i kryteriów sukcesu do pracy wykonywanej przez ucznia. Jeszcze lepiej, jeśli to sam uczeń określi cele i kryteria sukcesu. Cele mogą być sformułowane na podstawie tego, czego uczeń chciałby się na dany temat dowiedzieć.
Ponieważ ocena ma się odnosić tylko do ustalonych wcześniej kryteriów, to włączenie uczniów w proces ich określania jest już przynajmniej „ustawieniem krzesła” obok ucznia.
Uczeń wykonując pracę lub sprawdzian, oczekuje oceny. Ocena jest mu potrzebna, aby wiedział, jak postępuje jego uczenie się.
Aby włączyć ucznia w proces oceniania można:
- Przedstawić mu dobrze wykonaną pracę. Poprosić o porównacie z własną pracą i dokonanie samooceny z uwzględnieniem kryteriów oceniania. Uczniowie mogą nie być pewni swojej samooceny, dlatego dobrze jest, gdy nauczyciel odniesie się do niej.
- Przedstawić dobrze wykonana pracę i poprosić uczniów o ocenę koleżeńską na przykład w parach. Wtedy uczniowie uczą się, wyszukują w pracy kolegi lub koleżanki, to co zostało zrobione dobrze i co wymaga poprawy. Po dokonaniu oceny koleżeńskiej uczniowie powinni omówić ją w parach. Przy ocenie koleżeńskiej, szczególnie na początku jej stosowania, dobrze, aby uczeń dokonujący oceny mógł skorzystać z konsultacji nauczyciela.
- Nauczyciel zapoznaje się z praca ucznia, zapisuje, to co uczeń zrobił dobrze, a jeśli chodzi o „błędy” to określa ich rodzaj i poleca uczniowi samemu je odnaleźć i poprawić. Jeśli uczeń to zrobi, to nauczyciel ocenia już tylko pracę poprawioną.
- Dla niektórych uczniów niezbędny jest kontakt osobisty. Można im zaproponować przejrzenie własnej pracy, przygotowanie się do rozmowy i w jej trakcie wspólnie określić – co zostało zrobione dobrze, a co należy poprawić. Szczególnie korzystne jest pytanie nauczyciela do ucznia: Co byś teraz zrobił inaczej?
- Jeśli nauczyciel stosuje tabele oceniania (popularny sposób oceniania w Stanach Zjednoczonych), to może razem z uczniem przedyskutować w jakim miejscach tabeli plasuje się praca ucznia. Daje to możliwość przedyskutowania z uczniem oceny.
Po każdej ocenie można poprosić uczniów, aby napisali do siebie list pt.: Co powinienem zrobić inaczej następnym razem?. Taka autorefleksja pogłębia proces oceny.
Te cztery sposoby wykorzystują informację zwrotną, a nie ocenianie sumujące na stopnie.
W ocenianiu sumującym nauczyciel nie siedzi obok ucznia, ale poza nim. Ocenia, wystawia stopnie, czasami uzasadnia je, ale nie robi tego wspólnie z uczniem.