Co możemy znaleźć w OK zeszytach uczniów, co w nich powinno być zawsze, a co może występować czasami lub nie występować – lista elementów

6 stron czytania

OK zeszyt różni się od zwykłego zeszytu uczniowskiego, tym, że wykorzystuje ocenianie kształtujące i przez to pomaga uczennicom i uczniom się uczyć, a nauczycielom organizować proces nauczania.

Przyjęliśmy za zasadę, że w OK zeszycie powinny być: cele i kryteria sukcesu, refleksje uczniów i informacja zwrotna od nauczyciela o pracy ucznia. Pozostałe elementy mogą występować w zeszycie, o ile nauczyciel i uczniowie tak zdecydują.

 

Lista elementów OK zeszytu (do wyboru)

1. Cele lekcji – co chcemy osiągnąć w ciągu jednej lekcji?

Przed lekcją nauczyciel określa, co chce dzięki lekcji osiągnąć. Formułuje to
w taki sposób, by uczniowie mogli cele zrozumieć i aby mogli odnieść się pod koniec lekcji do ich realizacji. Celów nie powinno być za dużo i powinny być realistyczne. Uczniowie, którzy znają cele lekcji łatwiej i chętniej się uczą i mają większe szanse na zrealizowanie zamierzeń.

Cel to nie jest temat lekcji, sam temat nie wystarczy, aby uczniowie wiedzieli, gdzie zdążają.

Cele można określać wraz z uczniami lub uczniowie mogą dopisywać swoje cele indywidualne do celów, które podaje nauczyciel.

Znajomość celów pomaga uczniom wziąć odpowiedzialność za swój proces uczenia się.

2. Kryteria sukcesu – po czym poznamy, że cel został osiągnięty?

Kryteria sukcesu stanowią listę umożliwiającą sprawdzenie, czy cele zostały osiągnięte. Sprawdzania dokonuje nauczyciel wraz z uczniami lub uczniowie indywidualnie.

Kryteria sukcesu określa i podaje nauczyciel lub są formułowane wspólnie
w klasie. Dają one uczniom poczucie bezpieczeństwa w zakresie tego, czego mają się nauczyć i co będzie sprawdzane.

Zebrane z kilku lekcji mogą pomoc przy powtórzeniu i przygotowaniu do sprawdzianu.

Jest to najbardziej przez uczniów doceniany element oceniania kształtującego.

3. Podsumowania i refleksje ucznia – zapisane przez ucznia jego własne refleksje dotyczące tego, czego się uczy i czego się nauczył.

Podsumowania i refleksje mogą wystąpić na koniec lekcji, ale też w czasie jej trwania. Ważne jest, aby była to indywidualna refleksja ucznia, a nie ustalona wspólnie w klasie.

Refleksje mogą być w różnej formie:

  • zdania podsumowujące – zadanie polegające na dokończeniu zdania,

    np.: Dziś nauczyłem się, że…; Zaciekawiło mnie….. itp.,

  • mapy myślowe – graficzne opracowanie schematu przedstawiające główne pojęcia tematu i ich powiązania,
  • opinie na temat sposobu nauczania – uczeń zapisuje, co w temacie lub metodach nauczania było dla niego interesujące i co pomagało mu się uczyć,
  • pytania – uczeń zapisuje własne pytania, które chciałby zadać w związku
    z tematem,
  • przygotowanie “ściągawek” na sprawdzian – uczniowie przygotowują ściągawki na sprawdzian i zapisują najważniejsze pojęcia i wnioski, które warto zapamiętać,
  • wolne podsumowanie – uczeń zapisuje, co uważa za stosowne i związane z tematem.

Mapy myślowe i inne graficzne refleksje są bardzo przez uczniów lubiane. Ale trzeba pamiętać, że zapisywanie własnych opinii i to własnoręcznie, najlepiej działa na poprawę wyników nauczania. Chcąc zachęcić uczniów do zapisywania refleksji trzeba powstrzymać się od ich oceniania, a szczególnie od krytykowania i to zarówno w zakresie błędów ortograficznych, jak
i zawartej treści. Refleksja jest sprawą ucznia, nauczyciel może ją jedynie docenić.

4. Ważniejsze prace ucznia, które ty lub uczniowie uznacie za warte zamieszczenia w zeszycie, te, które pokazują postęp uczniów w uczeniu się. Mniej “ważne” prace ucznia można zamieszczać w innym zeszycie, np. brulionie.

OK zeszyt powinien być dokumentacją rozwoju ucznia. Zamieszczanie w nim wszystkich prac ucznia wpływa na zaciemnienie obrazu i utrudnia korzystanie z niego. Warto umówić się z uczniami, które prace będą wpisywać do OK zeszytu, a które zostaną “zrobione” w innym miejscu. Decyzje można pozostawić samemu uczniowi, aby sam mógł brać odpowiedzialność za swój proces uczenia się. Uwidocznienie rozwoju ucznia jest potrzebne zarówno samemu uczniowi, jak i nauczycielowi.

5. Wykonane przez ucznia prace domowe.

Prace domowe są często pracami, które pokazują postęp ucznia w uczeniu się. Wiadomo, że warunkiem niezbędnym w zadawaniu prac domowych jest ich sprawdzanie. Jeśli znajdą się w OK zeszycie, to nauczyciel może napisać do nich informację zwrotną, ale może to zrobić również inny uczeń lub uczeń może ocenić się sam.

Decyzja o zamieszczaniu prac domowych w OK zeszycie mobilizuje też nauczyciela do przemyślenia zadań zadawanych uczniom do domu.

6. Komentarze nauczyciela do prac ucznia – informacja zwrotna (co uczeń zrobił dobrze; co i jak można poprawić i wskazówka, jak uczeń może następnym razem poprawić swoją pracę).

W czasie procesu uczenia się najlepiej, aby uczeń otrzymywał informację zwrotną do swoich prac. Ocena stopniem (o ile to konieczne) może pojawić się dopiero w czasie podsumowania tematu czy działu. Jeśli uczeń otrzymuje informację zwrotną do swojej pracy, to dzięki niej, może poprawić swoją pracę i zrobić postęp.

7. Ocena koleżeńska – informacja zwrotna do pracy innego ucznia zamieszczona w jego zeszycie.

Informację zwrotną do swojej pracy uczeń może otrzymać od kolegi lub koleżanki. Do jej udzielania trzeba uczniów przygotować. Pokazać i omówić zasady informacji zwrotnej, a w tym konieczność odnoszenia się tylko do kryteriów sukcesu. Trzeba też wytłumaczyć uczniom, że oceniają pracę kolegi, a nie jego osobę.

Uczniowie cenią ocenę koleżeńską, gdyż otrzymują ją od rówieśnika, który niedawno sam się czegoś nauczył.

Bardzo ważne jest, aby ocenę koleżeńską stosować tylko w formie informacji zwrotnej, a nie stopniami. Nie ma żadnego powodu, a wręcz jest to szkodliwe, żeby uczniowie wystawiali sobie wzajemnie stopnie.

Ocena koleżeńska nie może być wykorzystana do wystawienia stopnia przez nauczyciela.

8. Samoocena – komentarz ucznia do własnej pracy.

Jeśli sam uczeń potrafi ocenić, co zrobił dobrze, a co powinien poprawić, to jest gotowy do świadomego i odpowiedzialnego uczenia się. Samoocena może przyjmować różne formy. Może być prostym zaznaczeniem światłami: to już umiem, tego jeszcze muszę się pouczyć, a tego zupełnie nie umiem.

Ale może być też głębszą refleksją nad własnym uczeniem się.

Samoocena nie może być wykorzystana do wystawienia przez nauczyciela stopnia.

9. Pytanie kluczowe do lekcji wraz z odpowiedzią ucznia na to pytanie.

Jeśli nauczycielowi zależy na motywacji jego uczniów do nauki, to może skorzystać z techniki zadawania uczniom pytań kluczowych. Są to takie pytania, które pokazują szerszy kontekst tematu i angażują uczniów do poszukiwania na nie odpowiedzi. Nauczyciel wymyśla takie pytanie przed lekcją i planuje ją tak, aby pytanie ją prowadziło, aż do uzyskania na nie odpowiedzi. Jest to trudne zadanie dla nauczyciela, ale (z naszego doświadczenia) wiemy, że niezwykle uatrakcyjnia lekcję.

10. Ważniejsze zagadnienia związane z tematem, wzory, definicje, pojęcia.

Warto jest zarezerwować miejsce w OK zeszycie na najważniejsze definicje, pojęcia, wzory. Szczególnie jest to korzystne dla starszych uczniów przygotowujących się do egzaminów. Warto wtedy ponumerować strony zeszytu i dać odnośniki do nich przy zamieszczanych pojęciach. Ułatwia to powtórzenia i przygotowanie się do sprawdzianów.

11. Spis treści, wykorzystywany do odszukiwania w zeszycie ważnych zagadnień przy pomocy ponumerowanych w zeszycie kartek.

Spis treści dobrze organizuje OK zeszyt. Dzięki niemu łatwo jest odnaleźć potrzebne rzeczy, a jednocześnie uczy uczniów porządku. Zamiast spisu treści można zaznaczać działy kolorowymi karteczkami przyczepionymi do brzegu kartki.

12. Ślad rodzica – miejsce na opinie rodziców lub wspólnie z rodzicem wykonanych zadań.

Szczególnie polecany element dla uczniów klas młodszych. Rodzice dzieci
w trzech pierwszych klasach szkoły podstawowej interesują się nauką swoich dzieci. Chętnie zaglądają do ich zeszytów i pomagają im je prowadzić. OK zeszyt może służyć do korespondencji z rodzicami, do zasięgania ich opinii, a również do zamieszczania wspólnie wykonanych przez dzieci i rodziców prac.

13. Źródła – strony internetowe, polecana literatura wskazana przez nauczyciela oraz opinia ucznia o tym, czego chciałby się jeszcze nauczyć na ten temat, pytania uczniowskie dotyczące tematu.

To miejsce na zamieszczanie potrzebnych dla uczniów pomocy naukowych. Dzięki temu uczniowie mogą poszerzać swoje wiadomości i również korzystać z nich w nauce.

Inna funkcja tego miejsca polega na zadawaniu nauczycielowi przez uczniów pytań dotyczących tematu oraz metod nauczania. Można poprosić uczniów o wyrażenie opinii o metodach nauczania pomagających im się uczyć, ale też zachęcić ich do zastanowienia się nad tym, czego jeszcze chcieliby się na dany temat dowiedzieć. Taki pomysł na komunikację z uczniami udowadnia im, że są traktowani po partnersku, co z kolei zwiększa ich odpowiedzialność za uczenie się.

14. Plany związane z działem – czego chcemy się nauczyć i po czym to poznamy?

OK zeszyt może nie tylko dokumentować jedną lekcję, ale również cały dział. Można wraz z uczniami przed rozpoczęciem działu zastanowić się, co będzie wchodziło w jego skład, zapytać czego chcieliby się nauczyć, ustalić cele
i kryteria – po czym poznamy, że cele osiągnęliśmy.

Pod koniec działu możemy podsumować jego realizację i razem ustalić, czego jeszcze chcielibyśmy się w tej dziedzinie dowiedzieć.

15. Podział zeszytu – jedna strona przeznaczona dla nauczyciela (cele, kryteria, informacja zwrotna) i druga przeznaczona tylko dla ucznia.

Techniczne rozwiązanie, ale przez wielu nauczycieli uznane za korzystne.

Ustalenie w OK zeszycie, lewej strony nauczycielskiej i prawej uczniowskiej.

Po lewej zamieszczamy: cele, kryteria sukcesu, uwagi podane przez nauczyciela, informacje zwrotne do prac ucznia.

Po prawej: zadania wykonane przez ucznia, jego refleksje, podsumowania
i uwagi do nauczyciela.

16. Lapbook – w oryginale to tematyczna teczka, w której autor umieszcza wiadomości na wybrany temat, zapisując je lub rysując w mini książeczkach, fiszkach, kieszonkach, na składanych karteczkach, harmonijkach, itp., które wklejone do teczki tworzą interaktywną, kolorową przestrzeń zachęcającą do nauki. Uczeń uczy się już w samym momencie tworzenia swojej teczki oraz później wykorzystując ją do utrwalania lub powtarzania. Podobną zasadę można wykorzystać w OK zeszycie. Kolorowe karteczki o różnorodnych kształtach, składanki, kieszonki wklejone do zeszytu będą nie tylko atrakcyjną formą notatki, którą uczeń sam opracuje, zaprojektuje i wklei do zeszytu, ale również materiałem do powtórek, prac, zadań, czy projektów, które będzie realizował. Forma składanek umożliwia, np. porównywanie, wskazywanie różnic. Otwierane okienka mogą służyć np. do tworzenia definicji.
W kieszonkach można przechowywać, np. fiszki, można je na bieżąco uzupełniać, dokładając nowe materiały.
17. Ściągawki
– wykonane przez ucznia indywidualnie lub w parach podsumowanie najważniejszych wiadomości potrzebnych do sprawdzianu z danego tematu. Nauczyciel może pozwolić uczniom na korzystanie ze ściągawek, ale wtedy klasówka nie może ograniczać się do sprawdzenia jedynie wiedzy ucznia. Można też nie dopuszczać do korzystania ze ściągawki w czasie klasówki, wtedy przygotowanie ściągawki służy jedynie powtórzeniu najważniejszych wiadomości.
18. Co już wiem i potrafię – Uczniowie zastanawiają się, co już wiedzą
i potrafią w związku z nowym tematem. Zapisują to w zeszycie
i udostępniają nauczycielowi, dzięki temu nauczyciel może nawiązać do tego, co już uczniowie znają nie tylko z nauki w szkole, ale też spoza szkoły. Uaktywnienie wcześniejszej wiedzy uczniów pomaga im się uczyć.

Pytania pomocnicze, które może zadać nauczyciel uczniom: Z czym wam się to kojarzy?, Do czego to jest podobne?, Czym się to różni od…?, Co już wiecie na ten temat?, Czego chciałbyś się dowiedzieć w związku z tym tematem?. Jeśli nauczyciel buduje nową wiedzę na wiedzy już posiadanej przez uczniów, to łatwiej uczniom również ocenić, czego się nauczyli.