Badacze edukacyjni ustalili, że są pewne oznaki, które wskazują głębsze myślenie uczniów. Po pierwsze uczniowie potrafią powiązać nowe treści z już znanymi, po drugie informacje głęboko i z wysiłkiem przemyślane przez uczniów są na trwale zachowywane. Dlatego wybór sposobu, w jaki uczniowie poznają i przetwarzają nowe informacje, ma fundamentalne znaczenie dla powodzenia procesu uczenia się.
W tym wpisie cztery praktyczne wskazówki, które warto uwzględnić w wykorzystaniu wiedzy, którą uczniowie już posiadają.
Uczniowie nadają sens nowym informacjom w odniesieniu do tego, co już wiedzą. Bransford, Brown i Cocking zauważyli w 2000 roku, że ciekawość często jest skutkiem rozpoznanie przez uczącego się, w jaki sposób coś nowego pasuje do tego co zostało już poznane, jak to co nowe zmienia dotychczasową wiedzę i jak poszerza widzenie świata. Nauka polega na tym, że uczący się łączy to co już wie z tym co dopiero poznaje i dzięki temu powstaje schemat zrozumienia. Połączenia pomiędzy „starym i nowym” tworzą haczyki, które pomagają w przypominaniu informacji.
Warto zatem łączyć „znane” i „nieznanym”.
Oto kilka praktycznych sposobów, które mogą zastosować nauczyciele.
- Porównywanie
Przy wprowadzaniu nowego tematu, można zapytać uczniów: :
– Z czym wam się temat kojarzy?
– Do czego to jest podobne?
– Czy się to różni od …..?
– Do jakiej kategorii byście to zakwalifikowali?
Może się to wydawać strata czasu i nauczyciel może sądzić, że warto od razu przejść do nowego tematu. Jednak poświęcenie chwili na skojarzenie nowego w już poznanym jest bezcenne, gdyż w głowach uczniów tworzą się połączenia niezbędne dla procesu uczenia się.
- Luka w wiedzy
Nowa wiedza wypełnia lukę pomiędzy tym, co już zostało poznane, a nowym tematem. Można to wykorzystać, aby zaciekawić uczniów, czyli zaangażować ich naukę.
Przy wprowadzaniu nowych informacji można użyć zaproponować uczniom
– Wiemy już …. , ale czy wiesz … ?
– Jak myślisz, dlaczego tak jest ?
– Czego chcielibyście się dowiedzieć na ten temat?
Na przykład: Wiemy już, że na szczycie góry jest zimniej niż na dole, ale czy wiecie, że kiedy wiatr wieje ze szczytów gór, ogrzewa doliny poniżej? Jak myślicie, dlaczego tak jest?
Ciekawość jest największą motywacją do uczenia się, warto zatem ja pobudzać.
Dobrą praktyką jest zadawanie uczniom pytań kluczowych, na które oni próbują przewidzieć odpowiedź, a po lekcji mogą uzasadnić prawidłową odpowiedź.
Na lekcji o żywieniu można zapytać uczniów: Czy jest możliwe zjedzenie kanapki, jeśli wisimy głową w dół na trzepaku. Albo na lekcji dotyczącej ciągu geometrycznego można zapytać: Jeśli postanowisz w nowym roku, że 1 stycznia odłożysz jedną złotówkę, a każdego dnia następnego będziesz odkładał za każdym dniem podwójną sumę, to ile odłożysz w miesiąc, kiedy staniesz się milionerem?
Przewidywanie odpowiedzi na podstawie dotychczasowej wiedzy zaciekawia uczniów.
Nie jest prosto wymyśleć pytania kluczowe do każdej lekcji, ale można mieć w szkole bank pytań, z których każdy może skorzystać.
- Wykorzystanie tego, co już wiemy.
Każdy z uczniów wie już coś na temat nowego tematu, z czymś mu się on kojarzy. Nie jest pewne, czy ich wiedza jest prawidłowa. Nauczyciele powinni zachęcać uczniów do ujawniania ich wiedzy wcześniejszej i uzasadnianie jej merytorycznie.
Na przykład w powyższym przykładzie uczeń mógłby odpowiedzieć: „Wiem, że powietrze na szczytach gór jest rzadkie, ciekawe czy to ma znaczenie?”.
W przypadku zadania z odkładaniem pieniędzy, uczeń mógłby powiedzieć: „Gdybym codziennie odkładał tylko po złotówce, to w ciągu miesiąca uzbierałbym 31 złotych, a w tym przypadku miałbym tę sumę już po kilku dniach. To jest inny przypadek”.
Wyjaśnienie sprawy przez nauczyciela działa przeciwko ciekawości. Warto, aby sam uczeń spróbował znaleźć odpowiedź na pytanie.
- Z czego możemy jeszcze skorzystać?
Można zachęcać uczniów do nawiązywania większej liczby połączeń, z tym, co uczniowie już wiedza i znają. Uczniowie mogą kojarzyć nowe pojęcia nie tylko z jednym porównaniem do tego, co już znają, ale przywoływać różne dziedziny wiedzy. Można to zrobić wykorzystując skojarzenia z podstawowymi pojęciami z nowego tematu, można tworzyć mapy myśli i modele wizualne. To pomaga uczniom zobaczyć różne powiązania i zwiększa szansę na zapamiętanie.
W przykładzie dotyczącym wiatru z gór uczniowie mogą naszkicować model ilustrujący, jak powietrze nagrzewa się i unosi (lub ochładza i opada).
Inspiracja artykułem Jima Heal i Bryana Goodwna zamieszczonego na portalu ASCD – „Moving from engagement to deeper thinking