Myśląc o samosterowności ucznia dochodzimy do problemu – odmowy pracy z jego strony. Czy jest w szkole miejsce na odmowę ze strony ucznia. Pytając o to nauczycieli, otrzymuję odpowiedź, że jest – przecież uczniowie mogą odmówić pisania sprawdzianu, oddania pracy domowej i uczenia się. Mogą za to ponieść karę w postaci oceny niedostatecznej, co jest w szkole naturalną konsekwencją odmowy. Jedyna odpowiedzią na odmowę jest – kara.
Oprócz jawnej odmowy jest jeszcze cicha odmowa. Uczeń niby pracuje, ale w istocie sabotuje proces. Uczeń spokojnie wysłuchuje polecenia do zadania, ale markuje jego wykonywanie i oddaje pracę niekompletną lub czystą kartkę.
Moim zdaniem najczęstszym powodem odmowy wykonania pracy jest brak poczucia sensu jej wykonywania. Dlatego trzeba wyjaśniać uczniom, po co robią jakąś pracę i jak im się to w przyszłości przyda.
- Badania edukacyjne wskazują również na inne jeszcze przyczyny: pragnienie większej autonomii,
- strach przed porażką lub osądem,
- brak poczucia więzi ze społecznością klasy.
Te trzy powody odkryte przez badaczy są ściśle związane z teorią autodeterminacji, która głosi, że każdy uczący się człowiek ma trzy potrzeby: autonomii, kompetencji i więzi. Bez zaspokojenia tych potrzeb nie jest w stanie uczyć się skutecznie.
- Pragnienie autonomii
Dla poczucia braku autonomii rozwiązaniem jest – danie uczniom jak najwięcej możliwości wyboru – zadania do wykonania spośród proponowanych zadań, sposobu i czasu jego wykonania. Wybór może pomóc powstrzymać odmowę pracy w zarodku.
Badania z 2012 roku wykazały, że wśród uczniów drugiej i trzeciej klasy, którzy musieli wypełniać obowiązkowe dzienniki czytania, odnotowano wyraźny spadek zainteresowania czytaniem w porównaniu z uczniami, którzy dobrowolnie rejestrowali swoje postępy w czytaniu. Podobnie uczniowie ósmej klasy rozwinęli lepsze nawyki czytelnicze, gdy program nauczania pozwalał im wybierać, co czytają.
Autonomii pomaga również głosowanie przez uczniów nad decyzjami i oraz wybór sposobu prezentacji tego, czego uczeń się nauczyli.
Badacz edukacji Robert J. Marzano zaleca, aby nauczyciele pozwolili uczniom przedstawić to, czego się nauczyli w różnych formach, poprzez debaty, raporty wideo, demonstracje lub prezentacje dramatyczne, muzyczne, graficzne itp. Taki wybór daje uczniom informację, że nauczyciel liczy się z ich zdaniem. Można również pozwolić uczniom współtworzyć normy w swojej klasie , zaoferować wybór miejsca w ławce szkolnej, lub dać uczniom do wyboru lektury, które będą omawiane w szkole.
Dobrze jest pytać uczniów, jak chcą być nauczani. Dr Jacek Strzemieczny zaleca zadanie uczniom dwóch pytań:
- Co z tego co robię pomaga ci się uczyć?
- Co mógłbym robić inaczej?
Jeśli uczniowie widzą, że nauczyciel bierze ich opinię pod uwagę, to ich poczucie autonomii wzrasta.
- Strach przed porażką
Uczeń może odmawiać wykonania zadnia, jeśli wydaje mu się one za trudne. Szczególnie dotyczy to uczniów, którzy wcześniej ponieśli wiele porażek. Uczeń nie chcą się narazić na następną. Badania z 2018 wykazały, że aż 20% niewłaściwych zachowań w klasie było spowodowane deficytami akademickimi i w konsekwencji marnymi wynikami w nauce.
Obawy uczniów dotyczące ocen mogą pogorszyć sytuację. Badanie z 2018 r. wykazało, że oceny sumujące wzmacniały niepokój i powodowały unikanie trudnych zadań.Badania też pokazały, że informacja zwrotna w miejsce oceny sumującej motywuje uczniów do nauki, a nawet brak wszelkiej oceny jest leszy niż ocenianie sumujące.
Eksperci zalecają częściej stosować pochwały. Przy czym pochwały powinny być szczere i konkretne, a nie ogólne. Warto ich zdaniem doceniać nawet drobne sprawy wykonane przez uczniów.
Istotna jest praca z błędem, uczeń nie powinien być karany za jego popełniania. Nauczyciel może modelować wykorzystanie błędu dla procesu nauczania. Uczeń powinien mieć również możliwość poprawienia swojej pracy.
- Brak więzi ze społecznością klasy.
Przynależność i więź ma wielkie znaczenie dla zaangażowania ucznia w naukę. Poczucie, że uczeń jest częścią większej całości, że jest chciany i widoczny. Według psychologa społecznego Geoffreya Cohena poczucie przynależności ma większy wpływ na ukończenie przez ucznia szkoły średniej, niż osiągane przez ucznia wyniki.
Jeśli w takim razie chcemy, aby nasi uczniowie nie odmawiali, to powinniśmy dać im poczucie sensu, autonomii, kompetencji i więzi.
Inspiracja artykułem Daniel Leonard
0 komentarzy