Społeczność klasowa pełni szczególną rolę w nauczaniu matematyki. Wielu uczniów ma złe doświadczenia w matematyce. Aby zmienić stosunek do matematyki uczniów trzeba dać im poczucie bezpieczeństwa i wspólnoty. Wpływają na to dobre relacje i poczucie przynależności, w której każdy uczeń jest widziany i słyszany.
Na silną społeczność klasową składają się:
- Dobre relacje nauczyciela z uczniami i uczniów pomiędzy sobą.
- Współpraca między uczniami i nauczycielem w pokonywaniu wyzwań.
- Atmosfera bezpieczeństwa i wzajemnej pomocy.
- Założenie, że każdy uczeń jest równym członkiem społeczności i każdy głos jest ceniony.
Kilka pomysłów, jak budować społeczność klasową:
►Unikanie rywalizacji
Często to sam nauczyciel napędza rywalizację, porównuje wyniki, robi zestawienia średnich, omawia je na spotkaniu rodziców, docenia tylko uczniów z sukcesami.
Może to być nieuświadomione postępowanie, z powodu przyzwyczajenia i wewnętrznego przeświadczenia, że stopnie motywują.
Rywalizacja działa rujnująco dla wspólnoty. Klasa powinna być jedna drużyną, a nie wyścigiem indywidualności.
► Ankieta
Ankieta ma za zadanie zbadanie postaw uczniów w stosunku do uczenia się matematyki, poznanie ich doświadczeń i wątpliwości. Można zapytać też o nastawienie do przyznawania się do błędu i proszenia o pomoc, odrabiania prac domowych, przygotowywania się do sprawdzianów itp. Wyniki ankiety pozwalają nauczycielowi lepiej planować lekcje i nauczanie.
Ankieta może zawierać stwierdzenia z możliwością zakreślenia trzech odpowiedzi: Tak, Czasami, Nie.
Przykładowe stwierdzenia:
- Lubię matematykę
- Matematyka mi się do czegoś przydaje.
- Boję się lekcji matematyki
- Matematyka mnie nudzi
- Potrafię prosić o pomoc
- Umiem publicznie przyznać się do trudności
- Jestem gotowa/gotowy pomóc innym
- Napotkane problemy mnie mobilizują
- Rezygnuję szybko napotykając problemy
I pytania otwarte:
- Co lubię czego nie lubię w matematyce?
- Jakie najczęściej stopnie otrzymuję ze sprawdzianów?
Warto, aby ankieta nie była anonimowa, ale zestawienie jej wyników i przedstawienie ich uczniom anonimowe w postaci liczbowej, np. 20% z was uznało, że lubi matematykę. Dane indywidulane powinny być dostępne jedynie nauczycielowi, o czym uczniowie powinni wiedzieć przed wypełnieniem ankiety.
Na przykład – jeśli w ankiecie okaże się, że wielu uczniów „poddaje się, gdy matematyka staje się trudna”, to można zacząć od wspólnego poszukiwania sposobu rozwiązania problemu.
► Historie matematyczne uczniów
Warto podzielić się w klasie szkolnej dotychczasowymi doświadczeniami z uczenia się matematyki. To pomaga poznać się nawzajem w sposób, o którym wcześniej nie było mowy. Uczniowie mogą zauważyć, że inni uczniowie mieli podobne doświadczenia, że też byli onieśmieleni, że ponosili porażki, ale też że kiedyś matematyka ich zachwyciła. Można też zauważyć różnice, np. w podejściu do odrabiania prac domowych.
Historie matematyczne pomagają uczniom lepiej się poznać, a co za tym idzie, nawiązać lepsze relacje.
►Poczucie bezpieczeństwa
Bardzo ważne jest poczucie bezpieczeństwa na lekcjach matematyki, ale nie da się go zadekretować. Trzeba o nie zadbać. Między innymi ograniczając rywalizację i opracowując zasady pracy na lekcjach matematyki.
► Ustalanie norm na lekcjach matematyki
Tworzenie norm jest potrzebne na lekcjach matematyki. Jednak należy unikać ogólników, typu – odnosimy się do siebie z szacunkiem. Normy powinny wynikać z potrzeby sytuacji. To znaczy można poczekać, aż wystąpi sytuacja wymagająca ustalenia normy. Na przykład jeden z uczniów wypowiada niepochlebne opinie o zdolnościach drugiego ucznia. Wtedy trzeba zatrzymać się i ustalić razem z uczniami, czy chcemy, aby w naszej klasie uczniowie tak się do siebie odnosili. Wtedy norma – odnosimy się do siebie z szacunkiem nabiera sensu i jest oparta o namacalny przykład.
Autorka artykułu z którego korzystam proponuje pięć kroków ustalania norm:
- Opisanie sytuacji, dla której tworzymy normy – przykład.
- Burza mózgów na temat tego jak powinna i jak nie powinna wyglądać ta sytuacja.
- Rozmowa z uczniami nad propozycjami.
- Ustalenie normy.
- Zobowiązanie wszystkich do przestrzegania normy.
Na przykład uczniowie pracują w grupach i potem omawiają wspólnie pracę – co im pomagało, a co przeszkadzało. Można wtedy zapytać uczniów, o to, jak powinna wyglądać efektywna praca, a co jej przeszkadza. Następnie stworzyć normy pracy w grupie, które będą obowiązywały w przyszłości.
► Ustalenia – czego mamy się nauczyć
Przedstawienie uczniom planów związanych z nauczaniem, czego i dlaczego mamy się nauczyć i po czym poznamy, że się nauczyliśmy. Czyli przedstawienie uczniom celów i kryteriów sukcesu. Mogą one wisieć na tablicy w sali lekcyjnej, aby było widać, jak postępuje nauka.
Oprócz celów i kryteriów ustalonych do działu lub całego roku trzeba ustalić cele do każdej lekcji, a kryteria do każdej lekcji, sprawdzianu i do zadania.
Uczniowie świadomi oczekiwań mają większą szansę je spełnić.
Kryteria sukcesu (a czasami nawet cele) można ustalać razem z uczniami, aby były one wspólne dla wszystkich uczniów i dla nauczyciela i jednakowo rozumiane.
► Ustalenie – jak wygląda idealna lekcja
Potrzebna jest wizja idealnej lekcji, może to być od 5 do 10 stwierdzeń. Warto spytać o to uczniów i uwzględnić, co im pomaga, a co przeszkadza w uczeniu się.
Warto docenić pracę uczniów na lekcji, gdy uda się przeprowadzić idealną lekcje. To niezwykle motywuje uczniów do nauki.
Kilka przykładów stwierdzeń:
- Mamy radość z uczenia się matematyki.
- Satysfakcja z pokonania wyzwania.
- Widać zastosowanie tego, czego się uczymy w realnym świecie.
- Wszyscy są zaangażowani.
- Dobra i owocna współpraca uczniów.
- Spełnione kryteria sukcesu.
- Pomagaliśmy sobie wzajemnie.
► Wzajemna pomoc i możliwość przyznania się do trudności.
Składają się na to poczucie bezpieczeństwa i ważności. Uczeń przyznaje się do trudności (co jest przez społeczność klasową doceniane, a nie krytykowane) i może liczyć na pomoc rówieśników. Rówieśnik potrafi często lepiej „trafić” do kolegi lub koleżanki niż nauczyciel. Dzieje się tak dlatego, że uczeń mówi znanym młodym ludziom językiem i miał okazję sam przed chwila zmagać się z zagadnieniem, więc łatwiej mu zrozumieć wątpliwości rówieśnika. Dodatkowym zyskiem jest korzyść osoby, która tłumaczy, gdyż dzięki temu sama się uczy.
► Praca w grupach i parach
Praca w grupach i parach pomaga w poczuciu bezpieczeństwa, pozwala na wzajemną inspiracje i wzajemne uczenie się.
Dzięki pracy zespołowej uczniowi lepiej się poznają i zmniejsza się liczba zachowań niepożądanych.
Dobrym pomysłem jest losowanie uczniów w pary na tydzień, a po tygodniu powtórzenie losowania i zmiana. Dzięki temu uczniowi mają okazję pracować ze wszystkimi uczniami i poznać się wzajemnie.
Tworzenie społeczności na lekcjach matematyki na pewno będzie rozciągnięte w czasie. Pośpiech nie jest potrzebny, społeczność tworzy się każdego dnia, jeśli na bieżąco przywiązujemy do niej wagę.
Inspiracja artykułem Mona Iehl
https://www.middleweb.com/45724/4-activities-to-build-community-in-math-class/