Wielu zwolennikom oceniania kształtującego nie odpowiada nazwa – ocenianie kształtujące, proponują nauczanie kształtujące (która wydaje się masłem maślanym).
Do tej pory żadna inna nazwa nie przebiła się do opinii publicznej. Wiele osób drażni to „ocenianie” w nazwie.
Poszukiwałam i ja i proszę jest – nauczanie bez tajemnic.
Spróbuję Was zachęcić do tej nazwy. Nie ma co prawda tak dobrego skrótu, jak – OK, ale jest szersza niż ocenianie.
Nauczycielka oddaje prace klasowe. Mówi: Przejrzyjcie i zgłoście pytania.
Podchodzi do Marysi mówi: Dobra robota. Marysia spogląda do pracy, jest zaskoczona, widzi stopień 5, nie spodziewała się. Marysia szuka komentarza, ale go nie ma. Marysia zastawia się dlaczego tym razem poszło jej dobrze – tajemnica.
Pani podchodzi do Janka i mówi: Mogło być lepiej. Janek zagląda do pracy i widzi cyfrę 3. Nie wie, dlaczego tym razem nie poszło mu dobrze, jak ma poprawić swoją pracę i w przyszłości zrobić ją lepiej – tajemnica.
Ocenianie stopniami pozbawia ucznia podstawowej informacji – DLACZEGO?
Dlatego wielu uczniów nie łączy wyników sprawdzianu z włożonym wysiłkiem w naukę. Sądzą, że wynik zależy od ich wrodzonych zdolności lub od szczęścia.
I właściwie mają rację. Ocenianie stopniami to loteria. W najlepszym wypadku jest to średnia z poszczególnych kryteriów sukcesu (o ile w ogóle są one znane uczniom). Najczęściej uczeń nie wie, co będzie dokładnie na sprawdzianie, on ma go zaskoczyć, aby można było znaleźć błędy i luki – tajemnica.
Aby to naprawić trzeba zacząć od kryteriów sukcesu, które są przekazywane uczniom i przez nich dobrze rozumiane. Kryteria powinny być podane uczniom niezależnie od tego, czy praca będzie oceniana stopniem, czy informacją zwrotną – UCZEŃ MA PRAWO WIEDZIEĆ, JAKIE SĄ W STOSUNKU DO NIEGO OCZEKIWANIA – to nie może być tajemnica!
Jeśli uczeń nie zna oczekiwań, to nie ma szans wykonać zadania zgodnie z oczekiwaniami, czyli dobrze.
Nauczyciele często zastanawiają się, dlaczego klasówka źle poszła. Ale jak ma wypaść dobrze, gdy nie wiadomo, co to jest dobrze.
Gdy praca oceniana jest przy pomocy informacji zwrotnej, to bez podanych wcześniej kryteriów, informacja jest często przez uczniów ignorowana. Uczniowie tak naprawdę nie rozumieją, jak mają skorzystać z tego, co napisał nauczyciel w komentarzu.
Gdy praca oceniana jest stopniem, to uczeń nie potrafi przełożyć sobie stopnia na spełnienie przez niego danego kryterium, czyli w rezultacie nie wie dlaczego otrzymał dany stopień.
To powinno zachęcać do stosowania oceny kształtującej, czyli informacji zwrotnej w której nauczyciel odnosi się do ustalonych kryteriów.
Nauczyciele często mylą informację zwrotną z krytyką i poszukiwaniem błędów w pracy ucznia. Informacja zwrotna z przewagą krytyki nad docenieniem, przestaje być informacją zwrotną i wchodzi w obszar podawania uczniom wskazówek.
Zdecydowanie powinny być docenianie, a jeśli są też krytyczne uwagi, to powinny być one dokładanie wyjaśnione wraz z informacją, jak mogą być poprawione. To też nie może być tajemnica.
Niestety nauczyciele mylą się często w ocenie wiedzy i umiejętności uczniów, zakładają, przeważnie, że uczniowie wiedzą więcej albo powinni wiedzieć. Wychodzą z założenia, że jeśli o czymś mówili, to uczniowie będą umieli to powtórzyć i zastosować. Nie pytają uczniów o ich opinię na temat opanowania przez nich materiału – tajemnica, która zostanie wyjaśniona dopiero na sprawdzanie. Aby uniknąć tego nieporozumienia można uczniów poprosić o samoocenę na podstawie podanych kryteriów sukcesu. Może się tak zdarzyć, że uczeń dokonuje błędnej samooceny, ale i tak jest to okazja, aby uczeń sam się zastanowił, na ile opanował materiał i na ile jest gotowy do sprawdzianu. Wtedy zaskoczenie wynikiem sprawdzianu nie powinno być tak duże.
Kryteria sukcesu pomagają uczniom w trakcie wykonywania zadania, gdyż w każdej chwili mogą sprawdzić, czy wykonują zadanie zgodnie z kryteriami i ewentualnie coś zmienić, aby praca spełniała wyznaczone oczekiwania.
W informacji zwrotnej, w której nauczyciel odnosi się do kryteriów można wskazać te kryterium, które nie zostało dobrze wykonane i przedstawić uczniowi jego dobre wykonanie. Uczeń powinien wiedzieć, jak ma poprawić – to nie jest tajemnica.
Jeśli przyjąć, że ocenianie kształtujące to jest nauczanie bez tajemnic, to ani oczekiwania nauczyciela w stosunku do uczniów, ani dokładna ocena pracy przy pomocy informacji zwrotnej, jak również opinia uczniów na temat nauczania nie mogą być tajemnicami.
Inspiracja artykułem Miriam Plotinsky