Nauczanie przez pisanie listów w Moim zeszycie

Sztuka pisania listów niestety zanika, a umiejętność ich pisania jest niezwykle pożyteczna i rozwijająca.

W tym artykule jak pisanie listów można użyć w organizacji nauczania. Bardzo pomocny w tym może być Mój zeszyt pomagający się uczyć. W kwietniu Ośrodek Rozwoju Edukacji rozpoczyna kursy, w których będziemy promować między innymi tę metodę nauczania poprzez pisanie listów.

List pisany do konkretnej osoby jest czymś innym niż wypracowanie. W przekazie listowym staramy się dotrzeć do adresata, wytłumaczyć przekaz, podzielić się tym, co jest dla nas ważne, zachęcić do odpowiedzi. Praktykę pisania listów można wykorzystać w nauczaniu w szkole.

Polecenie napisania wypracowania często pozbawia uczniów natchnienia, nie widzą celu wykonania zadania. Dzieje się to dlatego, że wypracowane pozbawione jest publiczności w postaci adresata. Można byłoby uznać, że adresatem jest nauczyciele, ale uczeń tego tak nie odbiera.

Tekst zmienia się w zależności do kogo uczeń pisze, zmienia się cel, wartość i zaangażowanie. Ponieważ w życiu dorosłym uczniowie będą pisać przeważnie teksty spersonalizowane, to wato już w szkole takie teksty ćwiczyć.

Informacje

Zawarte w liście rodzaje informacji powinny być specyficzne dla odbiorców. Pisząc list chcielibyśmy, aby adresat zrozumiał przekaz i aby było on dla niego intersujący. Zatem powinien on łączyć się z doświadczeniami odbiorcy lub odbiorców.

Na przykład list poruszający temat oszczędzania wody inaczej będzie pisany do właścicieli firm, a inaczej do właścicieli domów i ogrodów.

Dobór słów

Autor dobiera słowa i ton listu w zależności od adresatów. Będzie używał innych słów w stosunku do urzędnika, a innych do rówieśnika. Nie tylko słowa będą różne, ale również odwołanie do przykładów i obrazów. Inaczej będziemy np. opisywać spędzone wakacje babci, a inaczej koledze.

Wybór adresata

Listy można pisać do realnych odbiorców, ale można też wybrać osoby, które już odeszły lub osoby fikcyjne np. bohaterów książek. Za każdym razem list i przekaz może być inny.

Ciekawym eksperymentem może być polecenie uczniom napisanie listów do różnych adresatów na ten sam temat.

Dobór adresata jest istotny, ale również temat listu ma wpływ na jego treść.

Bardzo ciekawe dla uczniów i nauczyciela jest porównanie podejścia uczniów do tematu. Można omówić różne wersje na forum klasy.

Można zostawić wybór adresata uczniowi, może to być dla nich ułatwieniem, gdyż list jest wtedy kierowany do osoby dla ucznia ważnej, bliskiej lub z którą uczeń ma relację rzeczywistą lub w wyobraźni.

Publikowanie prac

Jeśli uczniowie wiedzą, że listy będą czytane lub nawet publikowane (nie tylko przez nauczyciela), to bardziej się przykładają do wykonania zadania. Częściej też proszą o sprawdzenie, lub pomoc nauczyciela i ich praca staje się lepsza.

Można wywiesić listy na ścianie i zostawić czas uczniom na zapoznanie się z kilkoma pracami innych uczniów oraz zostawić listy na zebranie z rodzicami.

Niektóre szkoły na murach budynku robią wystawę prac uczniów i każdy przechodzień może je przeczytać. Taka praktyka powoduje, że uczniowie bardziej przykładają się do pisania.

Listy na różnych przedmiotach

Listy uczniowie mogą pisać na lekcjach języka polskiego, na lekcjach języków obcych, na historii na lekcjach edukacji obywatelskiej. Ale jest to możliwe, na każdym przedmiocie, nie wykluczając matematyki i przedmiotach ścisłych.

Może to być list tłumaczący rozwiązanie zdania matematycznego, opis doświadczenia fizycznego lub biologicznego, albo opis wmarzonej wycieczki po krajach, które są poznawane na lekcji geografii.

Badania pokazują, że jeśli uczeń wie, że po zapoznaniu się z tematem będzie musiał wytłumaczyć (go (na przykład w liście) innej osobie, to uczy się znacznie głębiej i staranniej.

List oceniany

Listy mogą służyć ocenie opanowania przez ucznia materiału. Jeśli uczeń potrafi klarownie wytłumaczyć w opisie to, czego się nauczył, to świadczy to o tym, że się nauczył.

Przy każdym ocenianiu uczeń wcześniej, zanim przystąpi do wykonania zadania, powinien znać kryteria sukcesu. Do tych kryteriów powinien odnosić się nauczyciel w swojej ocenie. W Moim zeszycie pomagającym się uczyć przywiązujemy duża wagę do podawania i zamieszczania w zeszycie celów i kryteriów. Prowadząc takie zeszyty uczniowie mają widoczne kryteria i w każdej chwili mogą z nich skorzystać.

W dalszej części zajmiemy się sposobem, jak wykorzystać pisanie listów do organizacji ciągu lekcji.

Wprowadzenie

Nauczyciel zapowiada, że końcowym zadaniem dla uczniów będzie napisanie listu, w którym uczniowie podzielą się z członkiem rodziny lub przyjacielem przemyśleniami na poznawany temat. Nauczyciel podaje cele i kryteria do lekcji.

Poznawanie tematu

Na następnych lekcjach (liczba zależna od tematu) uczniowie zapoznają się z tematem. Przedstawione są różne źródeł i materiały na dany temat. W tym czasie uczniowie podejmują refleksję i robią notatki, które potem zostaną wykorzystane w liście. W ten sposób przygotowują się do napisania listu.

Podsumowanie

Uczniowie w swoich zeszytach tworzą szczegółowe konspekty listów. Mogą wtedy poprosić o pomoc innego ucznia lub nauczyciela. Następnie omawiają konspekty z kolegą lub koleżanką i w ten sposób uzupełniają swoje notatki.

List

Uczniowie wybierają adresata swojego listu i indywidualnie piszą swoje listy ręcznie w klasie. Mogą korzystać tylko ze swoich notatek i konspektów. Dzięki temu, że piszą bez dostępu do Internetu, to ich praca jest samodzielna. Pisanie ręczne jest też znacznie bardziej korzystne niż używanie do pisania komputera. Nauczyciel określa kryteria sukcesu do listu, dzięki temu uczniowie wiedzą, jakie nauczyciel ma oczekiwania w stosunku do ich pracy.

Dzięki kryteriom nauczyciel może ocenić kształtująco prace ucznia, wskazując – co uczeń zrobił dobrze, a co i jak może poprawić i jak może dalej pracować. Uczniowie mogą po napisaniu listu dokonać oceny koleżeńskiej za pomocą informacji zwrotnej i/lub samooceny.

To podejście jest w dużej mierze odporne na sztuczną inteligencję, ponieważ uczniowie wykonują większość konspektów i wszystkie szkice w klasie.

Wystawa

Po otrzymaniu oceny kształtującej odnoszącej się do kryteriów sukcesu (może to być informacja zwrotna od nauczyciela, innego ucznia lub od samego siebie) uczeń może poprawić swój list lub napisać go na nowo.

Można wyłożyć listy uczniów na stolach w klasie i polecić uczniom zapoznanie się z częścią z nich.

Można wywiesić zdjęcia na ścianie szkoły lun na korytarzach, aby rodzice i inni zaineresowane osoby mogły je przeczytać. Dzięki temu rodzice mogą się dowiedzieć, jak postępuje nauka ich dzieci i czego one się uczą w szkole.

Listy powinny zostać w zeszytach, aby uczniowie mogli do nich sięgnąć np. przygotowując się do sprawdzianu.

Metoda jest odpowiednia dla klas starszych, ale może jej modyfikacje można wprowadzić już wcześniej. Korzysta ona z podstawowych elementów Mojego zeszytu: celów i kryteriów, refleksji uczniowskiej, informacji zwrotnej od nauczyciela, oceny koleżeńskiej i samooceny uczniowskiej.

Wspiera również zaspokojenie potrzeb ucznia, które są wymieniane przez teorię autodeterminacji:

Kompetencja – poprzez samoocenę
Autonomia – poprzez wybór adresata listu i sporządzanie własnej notatki
Więzi – poprzez zapoznawanie z listami innych uczniów; wzajemne uczenie się (konsultowanie konspektów) oraz dokonywanie oceny koleżeńskiej.

Propozycja Mojego zeszytu pomagającego się uczyć wsparta jest na czterech filarach: