Jeśli chcemy mieć demokratycznie zaangażowanych obywateli powinniśmy nauczać o wyborach i głosowaniu już małe dzieci. Za chwile wybory do Parlamentu Europejskiego, dalej wybory na Prezydenta kraju, dzieci mimo tego, że nie mogą jeszcze głosować, powinny rozumieć sens głosowania.
Ważne jest, aby uczniowie postrzegali głosowanie jako wybór przez społeczność szkolną, który wiąże się z konsekwencjami i odpowiedzialnością.
Autorka artykułu z którego korzystam Joann Nichols proponują pięć poziomów, które budują zrozumienie koncepcji głosowania .
Nauczyciele często organizują w klasie głosowanie w jakiejś sprawie, proszą wtedy uczniów o podniesienie ręki przy propozycji, którą uczniowie wybrali.
Joann Nichols proponuje stopniowe przygotowywanie uczniów do świadomego wyboru.
Poziom 1. Uświadomienie uczniom, że jedna osoba ma jeden głos. Małe dzieci często wielokrotnie podnoszą ręce przy głosowaniu, sądzą, że w ten sposób ich głos jest kilka razy liczony. Dlatego zliczanie głosów powinno odbywać się jawnie z udziałem głosujących. Można to lepiej pokazać, jeśli dzieci głosują nie poprzez podnoszenie ręki, ale np. żetonami. Wtedy dzieci widzą i rozumieją, że mają tylko jeden głos i ze każdy głos jest tak samo ważny. Można dodatkowo wcześniej zliczyć wszystkie żetony i pokazać uczniom, że każdy z uczniów ma tę samą możliwość.
Poziom 2. Akceptowanie wyniku. Dla dzieci trudne jest zaakceptowanie, że została wybrana inna opcja, niż ta, na którą głosowały. Istnieje potrzeba nauczenia szacunku dla innych wyborów innych i dla uznania większości . Dzieci mogą nie rozumieć, że wygrywa opcja najbardziej obstawiana.
Pomocne może być zapewnienie uczniom osobnego miejsca do głosowania, np. za drzwiami tak, aby inni nie widzieli jakiego wyboru dokonuje ktoś inny. Można ustawić „urnę wyborczą” w zasłoniętym miejscu, tak aby głosowanie nie było jawne i aby nie narazić dzieci na dezaprobatę innych. Dziecko może czuć się zakłopotane, że nie oddało głosu, na opcję wybrana przez większość klasy.
Można ćwiczyć z uczniami głosowanie w różnych sprawach, na początek nie muszą i nawet nie powinny to być sprawy kluczowe. A zapewnienie bezpieczeństwa i tajności głosowania gwarantuje, że ten proces nie ingeruje w emocje i w pozycję ucznia w społeczności klasowej.
Nie powinno się używać słów typu „zwycięzca” i „przegrany”, lub koncentrowania się na tym, że jeden wybór jest „lepszy” od drugiego. Warto podkreślić, że wybór z najmniejszą liczbą głosów jest nadal dobrym i ważnym wyborem.
Poziom 3. Dokonanie wyboru wymaga wiedzy. Wybór wymaga wiedzy na temat każdej z proponowanych opcji i wynikających z wyboru konsekwencji. Jeśli proponujemy uczniom wybór w ważnej dla życia klasy sprawie, to powinniśmy do tego uczniów przygotować, tak aby decyzja była świadoma. Warto przedyskutować z uczniami konsekwencje każdego z wyborów.
Czasami można wcześniej z dziećmi poeksperymentować i omówić – co się stanie, gdy dana opcja będzie miała większość.
Na przykład, gdy proponujemy wybór miejsca na wycieczkę klasową, to dzieci powinny znać czas dojazdu, trudności z transportem, miejsca do zobaczenia itp.
Poziom 4. Własna decyzja. Wybór powinien być osobisty oparty na przekonaniach.
Po wyjaśnieniu dostępnych opcji warto dać dzieciom, przed głosowaniem, czas na przedyskutowanie opcji i agitowanie za nimi. Dzieci mogą argumentować za każdą z przedstawionych opcji, uczą się wtedy argumentowania, warto polecić zaczynanie przekonywania od: „Oto dlaczego powinieneś głosować na _____”.
Ostateczny wybór już jest osobisty.
Poziom 5. Głosowanie w sprawach ważnych. Na poziomie 2 dzieci odkrywają, że ich opinia może różnić się od opinii innych i że rządzi większość. Na poziomie 5 pracują razem dla dobra całości, poznają konsekwencje głosowania, które wpływają na życie całej klasy.
Teraz warto przejść do glosowania w ważnych dla życia klasy sprawach, nie abstrakcyjnych typu: która książka jest lepsza lub jakim bohaterem chciałbym być itp. Za to można głosować na przykład na temat wyposażenia placu zabaw, wyjazdu na wycieczkę, form działania itp. Dzieci mogą nie być zadowolone z wyników glosowania i czuć się odrzucone. Jednak wynik nie oznacza odrzucenia, ci, którzy dokonali innego wyboru uczestniczą dalej w wydarzeniach.
Przygotowanie uczniów do glosowania, do wyborów wpływa na późniejsze postawy obywatelskie i do udziału w demokracji, dlatego warto uczniów do wyborów przygotować już w szkole.
Mamy tylko jeden dzień w szkole przed najbliższymi wyborami, ale może znajdziemy czas, aby o tym z uczniami porozmawiać. Warto pomyśleć o wykorzystaniu w następnym roku pięciu zaproponowanych poziomów, aby spokojnie przygotować uczniów do zrozumienia, co to są wybory i dlaczego je stosujemy.
Pomaganie dzieciom w zrozumieniu znaczenia głosowania pozwala przyczynić się do znaczącego zaangażowania obywatelskiego w różnych dyscyplinach, nawet we wczesnych klasach.