Zawsze widziałam korzyści płynące z wzajemnego nauczania. Sama lubiłam uczyć się z kimś i lepiej rozumiałam temat, gdy mi go rówieśnik tłumaczył.
W tym wpisie będzie o zaletach i sposobach na wzajemne nauczanie.
Podczas studiów zawsze przygotowywałam się do egzaminów z przyjaciółką, dzieliłyśmy materiał na dwie części i tłumaczyłyśmy sobie wzajemnie.
Gdy uczyłam w liceum matematyki zaproponowałam mojej koleżance nauczycielce matematyki eksperyment. Polegał on na tym, że ja uczyłam moją klasę ciągu geometrycznego, a ona swoją arytmetycznego, a następnie uczniowie w parach z różnych klas uczyli się wzajemnie. Przygotowałyśmy pomocne zeszyty dla „nauczycieli”. Eksperyment udał się świetnie, sprawdzian wypadł znacznie lepiej niż przy tradycyjnym nauczaniu i uczniowie byli ogromnie zadowoleni.
Było to zgodne z powiedzeniem, że człowiek najlepiej się uczy, gdy naucza innych.
Również badania edukacyjne potwierdzają korzyści ze wzajemnego nauczania. Przede wszystkim wzajemne nauczanie uczniów prowadzi do głębszej nauki. Naukowcy nazywają korzyści płynące ze wzajemnego nauczania – efektem protegowanego. Główne korzyści wynikające z przekazywania świeżo poznanej wiedzy rówieśnikom, to lepsza organizacja myśli, identyfikowanie luk w wiedzy, korygowanie błędów i lepsze zrozumienia koncepcji. Zadziwiło mnie, że strategia protegowanego działa nawet wtedy, gdy uczymy wirtualną postać na ekranie komputera (badanie z 2009 r. ).
Perspektywa uczenia kogoś powoduje, że osoba nauczająca czuje się zobowiązana do przekazywania właściwych informacji i dlatego dokłada większych starań, aby wypełnić luki w wiedzy i skorygować wszelkie błędne założenia. Dodatkową zaletą jest to, że „nauczyciel” sam niedawno włożył wysiłek w poznanie tematu i rozumie, co może być w nim trudne.
Przedstawię kilka propozycji na wzajemne nauczanie:
- Pary
To najprostsza forma. Nauczyciel poleca uczniom (nawet w trakcie wykładu) przedyskutowanie pewnej kwestii w parach lub ustalenie odpowiedzi na zadane przez niego pytanie.
Uczniowie szybko przyzwyczajają się do tej formy i chętnie rozmawiają w parach.
- Zapytaj trzech zanim zapytasz mnie
Nauczyciel zapowiada, że jeśli uczeń ma pytanie, to zanim zada je nauczycielowi, ma zapytać trzech innych uczniów.
Ta prosta reguła stwarza uczniom okazje do ćwiczenia przekazywania sobie nawzajem niedawno poznanych informacji i może pomóc im w pokonaniu luki w wiedzy.
- Układanka (Jigsaw)
To królowa wzajemnego nauczania. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i każdej z nich daje materiał do zapoznania się z częścią tematu. Powstają grupy ekspertów od poszczególnych części. Następnie następuje zmiana grup tak, aby w nowych grupach znalazł się ekspert od każdej części. Następuje wymiana wiedzy w grupach w postaci wzajemnego nauczania. Dzięki temu każdy z uczniów opanowuje cały materiał.
Inny rodzaj układanki może polegać na tym, że uczniowie pracują w grupach nad przedzieloną częścią materiału, a następnie przygotowują jednego przedstawiciela grupy do nauczania tej części pozostałych uczniów.
- Chatboty AI
Uczniowie generują za pomocą ChatGPT pytanie na dany temat. Następnie każdy z uczniów udziela odpowiedzi na te pytania wirtualnej postaci. Wirtualna postać dopytuje i sprawdza odpowiedzi.
- Wykłady wideo
Nauczyciel zapowiada, że uczniowie będą nagrywać film z tłumaczeniem danego tematu. Okazuje się, że już sama perspektywa, że ktoś będzie film oglądał i z niego się uczył powoduje, że uczniowie lepiej się przygotowują do nagrania.
Filmy można wykorzystać np. do nagrań rozwiązywania skomplikowanego zadania matematycznego. Uczeń w czasie nagrania tłumaczy rozwiązanie i powód dlaczego właśnie takie zastosował. Filmy mogą być udostępnione innym uczniom, którzy zajmowali się innym zadaniem.
- Nieożywione obiekty
Polega na nauczaniu obiektu. Może to wydawać się trochę niezręczne, ale nauczanie nieożywionego obiektu również może przynieść dobre efekty. Każdy z uczniów może wybrać sobie obiekt, który naucza.
- Nauczanie młodszego ucznia
Nauczyciel poleca uczniom, aby opracowali strategię nauczania danego tematu ucznia z młodszej klasy. To polecenie wymaga od ucznia dokładnego tłumaczenia i używania przystępnego języka.
- Zadanie do wyboru
Uczniowie otrzymują dwa zadania do wyboru. Nauczyciel zapowiada, że po wykonaniu zadania uczniowie będą tłumaczyć innemu uczniowi swoje rozwiązanie. Po wykonaniu pracy uczniowie są łączeni w pary i pokazują sobie wzajemnie rozwiązania.
Polecam zapoznanie się z krótkim podcastem pokazującym sposoby na wzajemne nauczanie.
Inspiracja artykułem Andrew Boryga