O chwaleniu, docenianiu i czerwonych paskach.
Chwalenie ma ostatnio złą prasę. Krytykuje się przyznawanie pasków na koniec roku, wręczanie nagród, przyznawanie stypendiów itp.
Zwolennicy nagradzania, przeważnie podkreślają rolę rywalizacji dla motywacji. Jednak psychologowie ostrzegają, że rywalizacja rujnuje więzi w klasie szkolnej. Przy rywalizacji uczniom zależy tylko na własnych osiągnieciach, nie pomagają innym, tworzą się niezdrowe podziały w klasie.
Nie należy mylić chwalenia z docenianiem. Docenianie ma miejsce w odniesieniu do konkretu – co uczeń konkretnie zrobił dobrze, w czym się poprawił, w co włożył wysiłek.
Za to chwalenie może być wręcz szkodliwe. Uczeń chwalony (za inteligencję i zdolności) przyzwyczaja się do wyróżnień i sądzi, że zawsze będzie chwalony, bo jest zdolny i w przypadku niepowodzenia, nie ma odporności, aby przyjąć krytykę. Czasami kończy się to dla niego załamaniem nerwowym.
Warto zatem doceniać, a nie chwalić. Ważne jest też, aby to uczeń sam potrafił siebie docenić, zauważyć, że coś robi dobrze lub, że się w czymś poprawił. Świadomość tego jest mu niezbędna do poczucia własnej kompetencji, które według teorii samostanowienia (https://oknauczanie.pl/samostanowienie) jest niezbędne dla procesu uczenia się.
Wiele szkół odchodzi od standardowego nagradzania, np. szkoły nie wręczają świadectw z czerwonymi paskami na forum szkoły lub przyznają paski w innych dziedzinach niż wyniki nauczania. Często podkreślają sukces w postaci włożonego wysiłku przez ucznia. Jest to zgodne z teorią prof. Dweck – Nastawienia na rozwój (https://oknauczanie.pl/czy-nastawienie-na-rozwoj-ma-znaczenie-2 ). Profesor Dweck podkreśla, że inteligencja nie jest wrodzona, jest plastyczna i można ją rozwijać wkładając w pracę wysiłek.
Kluczem doceniania jest znalezienie tego, w czym uczeń jest dobry, lub tego w czym się poprawił. Wiele szkół przyznaje tak zwane paski w innych kategoriach, a nie tylko za osiągniecia w nauce.
Przyszło mi na myśl, że można w szkole opracować kategorie pasków do zdobycia i poprosić uczniów, aby sami zadecydowali, który pasek i za co im się należy. Mogą to być np. takie kategorie:
- Włożony wysiłek
- Podejmowanie wyzwań
- Wykazywanie się odpornością psychiczną
- Konsekwentne dążenie do celu
- Wspierania i pomoc innym
- Proszenie o pomoc
- Wyróżnianie się kulturą osobistą
- Umiejętność słuchania i prowadzenia dyskusji
- Umiejętność pracy w grupie
- Okazywanie życzliwość innym
Itd.
Paski i nagrody nie powinny być przyznawane dopiero na koniec roku. Warto, aby uczniowie sami zdecydowali na jaki pasek będą w danym roku pracować. A na koniec roku sami zdecydowali, czy im się dany pasek należy i potrafili wskazać na to dowody.
Paski/nagrody można też przyznawać nie tylko na koniec roku szkolnego, ale również w jego trakcie.
Nie musi zresztą być to pasek, ale inna forma doceniania.
W Szkole Realnej w Warszawie na koniec roku szkolnego każdy z uczniów prezentuje trzy zagadnienia: dwa – czego się nauczył w danym roku w szkole i jeden czego się nauczył poza szkołą. Każda z prezentacji zwiera wytłumaczenie, co to osiągnięcie dało uczniowi. Prezentacja odbywa się przed komisją i jest traktowana przez uczniów bardzo poważnie.
Dla mnie ważne jest, aby uczeń sam stawiał sobie cele i był przekonany, że udało mu się je osiągnąć.