Teoria samostanowienia wymienia trzy potrzeby każdej osoby uczącej się, są to: poczucie kompetencji, autonomii i więzi. Więź oznacza, że szkoła powinna być miejscem, w którym każdy czuje się częścią grupy. Jednak w przypadku uczniów niepełnosprawnych nie zawsze tak się dzieje. Tacy uczniowie często czują się wykluczeni.
Jak zadbać, aby wszyscy uczniowie czuli się częścią klasy i to częścią pożądaną.
Nie wystarczy, tylko uczestnictwo dzieci niepełnosprawnych w zajęciach w szkole i w klasie. Poczucie więzi i przynależności pojawia się, gdy każda osoba w społeczności szkolnej czuje się ceniona i akceptowana przez swoich rówieśników i nauczycieli.
W tym wpisie kilka wskazówek dla nauczyciela:
- Zapytać wszystkich uczniów, kiedy czuli się mile widziani przez innych.
Wszystkich, to znaczy też osoby o specjalnych potrzebach. Jeśli każdy z uczniów opowie swoją historię, to wpłynie to na wzajemne zrozumienie.
Osoby „zdrowe” często nie wiedzą, jak zachować się wobec osób z niepełnosprawnościami. Tym bardziej nie wiedzą tego dzieci. Myślą np., że nie można powiedzieć do osoby niewidomej – „Do zobaczenia”, albo trudno zaproponować komuś pomoc, aby go nie urazić. Wynika to często z niewiedzy. Na przykład osoby ze spektrum źle reagują na głośne dźwięki, o tym inni powinni wiedzieć. Warto o tym rozmawiać i zapytać wszystkich o to, jak chcieliby być traktowani.
Warto też podzielić się w klasie zainteresowaniami, może okazać się, że wielu z uczniów może mieć bardzo ciekawe hobby.
- Stworzenie okazji dla uczniów do pracy w grupach
Dobrze jest, gdy uczniowie wspólnie pracują nad projektami i zadaniami, które wymagają zarówno odpowiedzialności samodzielnej, jak i grupowej. Przeważnie okazuje się, że każdy członek grupy może być przydatny w pracy i wnosić wartościowe działanie. Po pewnym czasie praktykowania pracy zespołowej uczniowie wzajemnie rozpoznają swoje mocne strony i mogą korzystać z każdego członka grupy.
Jeśli uczeń ma opiekuna, to opiekun powinien razem z nim uczestniczyć w pracy grupy i ułatwiać mu czynny udział.
- Wzajemne wsparcie
Trzeba się zastanowić, w jaki sposób uczniowie mogą zapewnić sobie nawzajem naturalne wsparcie. Uczniowie ze specjalnymi potrzebami nie powinni być zdani tylko na pomoc dorosłych.
Można zachęcać uczniów do pomocy i doceniać jej udzielanie. Dzieci lubią być pomocne i warto, to wykorzystać.
- Poznanie się
Uczniowie na początku stronią od uczniów „innych”. Dlatego warto, aby się poznali i wtedy nawiązali relacje. Można pomoc uczniom w poznaniu się przy pomocy losowania uczniów do ławek, z zapowiedzią, że po tygodniu (lub innym czasie) miejsca będą powtórnie losowane. Wtedy uczniowie przyjmują przydział naturalnie i mają okazję poznać różnych uczniów w klasie.
- Ocena koleżeńska
Jeśli nauczyciel zamierza stosować w klasie ocenę koleżeńską lub samooceną, to nie powinien z nich wykluczać uczniów o specjalnych potrzebach. Oni mogą mieć duży wkład w obie praktyki. Jeśli uczeń ma nauczyciela wspomagającego (współorganizującego nauczanie), to może dokonać samooceny lub oceny koleżeńskiej z jego pomocą.
- Docenienie
Zaplanowanie doceniania każdego ucznia. Uczniowie niepełnosprawni powinni być brani pod uwagę przy docenianiu, przyznawaniu wyróżnień, dyplomów.
- Narracja
Zwracanie uwagi, jak mówi się o uczniach ze specjalnymi potrzebami, czy się ich nie marginalizuje lub stygmatyzuje. Powinno się reagować na każdą formę dyskryminacji.
Życie w jednej klasie z osobami o specjalnych potrzebach rozwija w każdym poczucie zrozumienia innych, uaktywnia chęć pomocy i przygotowuje do życia w społeczeństwie. To jest wartość dodana.
Inspiracja artykułem Angie Chapple
https://www.edutopia.org/article/sense-belonging-students-disabilities