Nie oceniać, tylko sprawdzać! Ważne jest sprawdzanie, a nie ocenianie. Sprawdzać można nie tylko efekt, ale też sposób dochodzenia do wyniku, sposób rozumowania, sposoby myślenia.

W tym wpisie będę zachęcać do różnych innych form sprawdzania i oceniania pracy ucznia.

Ocenianie związane jest zwykle z ostatecznym wynikiem i kojarzy się najczęściej ze sprawdzianem lub klasówką. Przy pomocy testów trudno sprawdzić złożone umiejętności, takie jak np. rozumienie pojęć i ich łączenie, zdolność do stosowania nauki w nowych sytuacjach, zastosowanie zdobytej wiedzy itp.

Bardzo dobrego moim zdaniem porównania użył edukator i konsultant Jay Mc Tige – ocenianie przy pomocy sprawdzianów jest jak zdjęcie całości. Jedno ze zdjęć nie może pokazać całej sytuacji, lepiej mieć cały album różnych zdjęć.

Dlatego warto jest poszukiwać alternatywnych sposobów na sprawdzanie, co już uczniowie opanowali, a nad czym powinni jeszcze pracować. Jeśli stosujemy tylko sprawdziany, to możemy ugruntować w uczniach przeświadczenie, że nauka to zapamiętywanie wiadomości sprawdzanych na teście.

Powinniśmy sprawdzać również: krytyczne myślenie, kreatywne rozwiązywanie problemów, komunikację ustną i umiejętność efektywnej pracy w grupach itd., te umiejętności są wskazane w podstawie programowej i są obowiązujące. Nie powinniśmy ograniczać się jedynie do sprawdzania wiedzy.

Sprawdzanie jest uczniom bardzo potrzebne, powinni wiedzieć – gdzie są w procesie uczenia się. Teoria samostanowienia wymienia trzy niezbędne potrzeby osoby uczącej się: kompetencję, autonomię i wieź.  Pierwsza z nich –  potrzeba poczucia kompetencji, tworzy się, gdy uczniowie wiedzą i czują jak przebiega ich rozwój.

Można dać uczniom wybór – jak chcą być sprawdzani/oceniani, jaki sposób jest dla nich najbardziej klarowny i efektywny.

Mamy do dyspozycji wiele sposobów, np.: wykonanie projektu, nagranie filmu, przedstawienie prezentacji, poprowadzenie dyskusji, przygotowanie podsumowania, sporządzenie mapy myśli, przygotowanie kolażu itp.

Skorzystam z propozycji Daniela Leonarda autora artykułu, z którego  korzystam dla przedstawienia na przykładach niektórych z tych sposobów.

Inscenizacja

Uczniowie przebierają określone role i biorą udział w przedstawieniu.

• Na przykład: Inscenizacja posiedzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczącego ekologii. Uczniowie przedstawiają różne punkty widzenia korzystając ze zdobytej wiedzy i własnej opinii.
• Na przykład: Uczniowie odgrywają scenę negocjacji pokojowych w bieżącym konflikcie na świecie.

Film

Zamiast wypracowania uczniowie nagrywają film.

• Może to być na przykład film – instrukcja, jak coś trzeba wykonać, tak aby oglądający film mógł skopiować metodę i uzyskać podobne wyniki.
• Na przykład – film rysunkowy dotyczący działania układu pokarmowego.

Rysunek

Uczniowie przedstawiają graficznie, czego się nauczyli. Może to być w formie mapy myśli (z legendą ją opisującą).

• Na przykład na lekcji biologii może to być polecenie narysowania cyklu życia paproci.

Inna forma to stworzenie plakatu, szkicu, komiksu, książki z obrazkami itp.

Opowiadanie historii

Uczniowie przygotowują powiadanie na dany temat.

• Na przykład: Opowiadanie o grupie astronautów wybierających się na Neptuna, co mają przygotować uwzględniając atmosferę planety, jej temperaturę, warunki grawitacji itp.
• Na przykład: Opowiadanie o drodze kęsa jedzenia po ciele człowieka.

Raport

Uczniowie piszą krótki raport (nie dłuższy niż strona) zawierający najważniejsze wnioski dotyczące tematu. Raport powinien zawierać ważne pojęcia, mogą uwzględnić cytaty, pomysły, obrazy, analizy, kluczowe nazwy i daty.

• Na przykład:

– Wszystko co powinienem wiedzieć o równaniach liniowych.

– II Wojna Światowa od początku do jej zakończenia.

Takie ćwiczenie zmusza uczniów do wydobycia najważniejszych idei, i zastanowienia się, jak przedstawić je skutecznie i zwięźle.

Raport może dotyczyć nie tylko całości, ale też części materiału.

Dyskusja

Uczniowie przygotowują się do wzięcia udziału dyskusji. Mogą reprezentować własną opinię, a mogą też (jak w debacie oksfordzkiej) mieć wyznaczone role.

• Na przykład tematem dyskusji może być:

– Czy wybory powinny być bezpośrednie?

– Jak powinniśmy się odżywiać?

– Czy powinniśmy przejść na poruszenie się samochodami elektrycznymi?

Wspólne plakaty

Można polecić uczniom przygotowanie wspólnego plakatu. Dzięki wspólnej pracy uczniowie uczą się współpracy i mają możliwość uczenia się od siebie wzajemnie i korygowania błędnych przekonań.

Każda z grup może dostać inny temat do opracowania.

Po wykonaniu plakatów, uczniowie prezentują je przed całą klasą.

• Na przykład w temacie funkcji kwadratowej można zaproponować temat:

– Postać kanoniczna

– Pierwiastki równania kwadratowego

– Wykres funkcji kwadratowej

– Różnice pomiędzy funkcja linową i kwadratową

– Monotoniczność

Nauczanie innych

Uczniowie otrzymują polecenie opracowania strategii nauczania danego tematu młodszych uczniów.

Może to być scenariusz lekcji, zaproponowane doświadczenie, zadanie edukacyjne, opowiadanie, prezentacja itp.

• Na przykład – jak wyjaśnić młodszym uczniom różnice pomiędzy kwasami i zasadami.

Uczniowie mogą odwiedzić klasę młodszą i wypróbować swoje propozycje.

Planowanie testu

Uczniowie w parach lub w grupach opracowują sprawdzian, którego polecenia mogłyby być wykorzystane na podsumowanie tematu.

• Na przykład: Ułóżcie pytania do sprawdzianu o lesie.

Potem można dać uczniom wzajemnie do wykonania przegotowane sprawdziany.

To jest jak…

Uczniowie szukają różnic i podobieństw pomiędzy pojęciami.

• Na przykład: Znajdźcie jak najwięcej różnic i podobieństw pomiędzy I i II Wojną Światową; Czym różni się układ oddechowy ryb i ssaków?

Inna wersja to powiazanie pojęć w kategorie. Uczniowie wspólnie zapisują ważne pojęcia związane z tematem, a następnie sami tworzą kategorie i przypisują do nich pojęcia.

Przedstawiłam 10 alternatywnych pomysłów sprawdzania. Na pewno jest ich znacznie więcej.

Pamiętać trzeba koniecznie, że przy każdym z nich powinny być określone kryteria sukcesu. Uczeń przystępujący do wykonania pracy, powinien znać oczekiwania nauczyciela – co ma zrobić, aby jego praca była dobra. Jeśli kryteria są znane, to sprawdzanie i ocenianie jest uczciwe.

Kryteria zależą od nauczyciela, choć może on je ustalić razem z uczniami. Nie ma gotowych przepisów, wskazówką jest zastanowienie się jaką prace nauczyciel ocenił by jako bardzo dobrą i warunki podać uczniom PRZED wykonaniem pracy. Innym sprawdzeniem, czy kryteria zostały określone prawidłowo jest spojrzenie, czy uczniowie byliby w stanie na ich podstawie dokonać samooceny.

Korzystałam z artykułu Daniel Leonard

https://www.edutopia.org/article/alternative-science-assessments

W tym roku szkolnym, już czwarty rok, zaczynam współpracę z inicjatywę – Frajdą z nauczania. Ten tekst został jej członkom przedstawiony z prośbą o uzupełnienie go przykładami z przedmiotów i z własnego doświadczenia. Następny wpis będzie dotyczyła pomysłów nauczycieli z Frajdy.