Nieporozumienia i różnice zdań towarzyszą każdej współpracy, również pomiędzy dyrektorem i nauczycielem. Mogą być twórcze, ale mogą też prowadzić do konfliktu. W tym wpisie o tym, jak komunikować odmienne zdanie.
Kluczem jest wyrażania opinii bez podważania wartości drugiej osoby. Przedstawię pięć pomocnych pytań, które można zadać komuś, z którego opinią lub decyzją się nie zgadzamy.
Jest to sposób rozmowy, który sami byśmy chcieli doświadczać, gdy to my podejmujemy niepopularną decyzję.
- Czy byłbyś skłonny przemyśleć i wziąć po uwagę inne rozwiązanie?
To pytanie sygnalizuje, że chcemy pokazać inną perspektywę, nie atakujemy tylko coś proponujemy. Chcemy współpracować, a nie osądzać. Jednocześnie pokazujemy, że nie unikamy zabrania głosu w dyskusji, że mamy propozycję innego rozwiązania.
Ostrzeżenie: Unikać tego pytania bez sprawdzenia, czy osoba jest otwarta na wyzwania. W przeciwnym wypadku może poczuć się zaatakowana.
- Czy chciałby Pan/Pani usłyszeć inny punkt widzenia?
To pytanie otwiera bez wymuszania drzwi do alternatywnych rozwiązań. Zaprasza do bezpiecznego dialogu. Dzięki przedstawieniu innego punktu widzenia osoba może odnaleźć luki w swojej opinii i decyzji, ale nie jest zobowiązana do zmiany decyzji.
Pytanie powinno być zadane neutralnym tonem, tak, aby osoba mogła swobodnie odmówić.
Może to brzmieć w ten sposób: „Czy mogę podzielić się pomysłem, który przychodzi mi do głowy?”.
Ostrzeżenie: Unikać przedstawiania swojego zdania jako zaprzeczenia propozycji osoby. Nie zaczynać wypowiedzi od zdań „Nie zgadzam się” lub „To nie jest w porządku”.
- Czy byłbyś skłonny rozważyć przypadki, w których ta decyzja może nie być dobra?
Przedstawiając wyjątki można zwrócić uwagę na wady decyzji, jednocześnie nie zaprzeczając jej zasadności.
To pytanie pomaga zidentyfikować obszary, w których decyzja może nie mieć zastosowania, i pomoc w jej modyfikacji.
Pytanie powinno wyrażać troskę, a nie sceptycyzm. Na przykład: „Ta zasada wydaje się ogólnie skuteczna — zastanawiam się czy są sytuacje, w których może nie działać zgodnie z przeznaczeniem?”
Ostrzeżenie: Unikać wytykania błędów lub podważania autorytetu. Celem jest rozszerzenie rozmowy, a nie unieważnienie perspektywy.
- Czy zechciałby Pan podzielić się tym, jak doszedł Pan do tego wniosku?
To pytanie pokazuje zainteresowanie i chęć zrozumienia. Zrozumienie rozumowania stojącego za decyzją lub przekonaniem jest niezbędne do sensownego dialogu. To pytanie zachęca drugą osobę do zastanowienia się nad własnym procesem myślowym. Jeśli osoba zdecyduje się wyjaśnić, to trzeba uważnie słuchać i potwierdzać, że wyjaśnienia są zrozumiale. Na koniec warto podziękować i można powiedzieć: „Dziękuję za wyjaśnienie. Rozumiem, co masz na myśli — czy mogę podzielić się inną perspektywą, której być może nie brałeś pod uwagę?”.
Ostrzeżenie: Unikać sytuacji, gdy to pytanie jest ukrytym żądaniem wyjaśnień, które wpędza osobę w obronę swojego stanowiska. Pytanie powinno wykazywać ciekawość, a nie osąd albo chęć przesłuchania.
- Czy byłbyś skłonny odłożyć tę decyzję?
Często decyzje są podejmowane zbyt szybko, bez należytego przemyślenia. Sugerowanie opóźnienia w podjęciu decyzji może zapewnić czas potrzebny na zebranie większej ilości informacji lub zastanowienie się nad alternatywami.
Trzeba podać konstruktywny powód dla opóźnienia. Na przykład można powiedzieć: „Czy miałoby sens odroczyć tę decyzję do czasu, aż zbierzemy opinie od innych nauczycieli?” Albo „Może warto byłoby zebrać dodatkowe dane, które pomogłyby w podjęciu decyzji”.
Ostrzeżenie: Unikać sugerowania opóźnienia z powodu niezgody z decyzją.
Niezgodność z dyrektorem lub zespołem kierowniczym nie musi prowadzić do konfliktu ani do podziału. Nie chodzi o wygranie sporu ani udowodnienie, że to ja mam rację, a dyrektor się myli. Zabranie głosu w danej sprawie powinno być powodowane troską, szacunkiem i zaufaniem.
Moim zdaniem lepiej jest przeprowadzać takie rozmowy w cztery oczy lub w małym zaufanym gronie. Jeśli są one prowadzone w całej radzie pedagogicznej, to często wywołują obronę stanowiska ze strony dyrektora. Nie zgadzać można się nie tylko z decyzjami dyrektora, ale również z jego opiniami, na przykład na temat pracy nauczyciela. Myślę, że te pięć pytań może być pomocne i w tym przypadku.
Inspiracja artykułem Marlene Chism pod tytułem: How to disagree across power structures.